Door te zwijgen over zijn rol bij het Vrije Syrische Leger (VSL) dacht Rifat* zijn vrouw en twee kinderen beter te kunnen beschermen. Maar nadat de IND zijn leugen boven tafel kreeg, is Rifat opgelucht. Hij kan nu vrijuit spreken – ook over zijn tijd bij het VSL. Het geeft hem rust en zelfvertrouwen, maar ook schaamte: “Ik kom in Nederland en kan rekenen op hulp. Maar ondertussen lieg ik tegenover de IND en tegenover mijn advocate. Ik voel daar nog steeds schaamte over.”
Ik kwam op voor rechtvaardigheid en heb niemand kwaad gedaan
Naast opluchting brengt de nieuwe situatie ook een risico met zich mee. Als Rifat de 1F-status krijgt, maakt hij geen kans meer op een verblijfsvergunning. Zijn vrouw en twee zoontjes evenmin. Syrië is bovendien een land waar geen mensen naar mogen worden teruggestuurd – en dus dreigt een leven in de illegaliteit, tussen wal en schip.
Artikel 1F1F is het artikel van het Vluchtelingenverdrag dat gaat over welke asielzoekers uitgesloten zijn van bescherming als vluchteling. Als iemand 1F krijgt ‘tegengeworpen’ tijdens de asielprocedure betekent dit dat er ernstige vermoedens zijn dat deze persoon oorlogsmisdaden of andere misdaden tegen de menselijkheid heeft gepleegd in het thuisland, en dus geen asiel zal verkrijgen. 1F’ers moeten worden uitgezet naar het land van herkomst. In de praktijk kan dit niet altijd, omdat in het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) is vastgelegd, dat niemand mag worden uitgezet naar een land waar hij mogelijk gevaar loopt. Lees meer over de duivelse dilemma’s van dit aspect van het asielbeleid in het interview met criminoloog Maarten Bolhuis.
Centraal staat de vraag of Rifat door zijn positie in het Vrije Syrische leger betrokken is geweest bij oorlogsmisdaden. Als daar 'ernstige vermoedens' toe bestaan krijg je het label '1F'. Rifat weet wat dat betekent, maar maakt zich geen zorgen. “Ik kwam op voor rechtvaardigheid. Ik heb niemand kwaad gedaan. Ik heb nergens spijt van. Ik heb er vertrouwen in.”
Waarom ging hij bij het Vrij Syrische leger? “Ik deed wat iedereen deed. Ik ging gewoon de straat op, net als mijn broer en vader. We wilden Assad wegkrijgen, daar ging het om. En iedereen ging de straat op. Iemand moest de mensen op straat beschermen.”
Rifat heeft een bekende achternaam. Een van de vertrouwelingen van Assad's vader (en steunpilaar van het regime) droeg dezelfde naam. Het is een naam die bij iedere Syriër bekend is – en de slechtste herinneringen aan het regime oproept. Die associatie veranderde echter toen een commandant uit dezelfde familie tijdens de opstand besloot om uit het leger van Assad te deserteren en zich aan te sluiten bij het Vrije Syrische Leger. Hij werd daarmee een volksheld en opeens veranderde de door het regime vertrouwde naam in een bedreigende naam. Dat merkte Rifat ook.
In 2012 was Rifat nog gewoon hulpje op de vrachtwagen bij zijn oom in Tartus, een plaatsje aan de kust. Op een ochtend onderweg naar het kantoor om een vracht te boeken, werd hij staande gehouden bij een checkpoint van het leger van Assad. Zijn ID werd gecontroleerd en bij het zien van zijn naam werd hij door de soldaten meegenomen.
Ik ben twee dagen lang gemarteld, maar ik wist niets
“Ik ben daarna twee dagen lang gemarteld. Mijn hoofd werd aan mijn voeten gebonden en ze gingen op mijn schouders staan. Ze gebruikten ook elektroden. Ik heb alles geschreeuwd wat ze wilden horen. Maar ik wist niets en dus was het niet voldoende.” Een broer van Rifat werkte in het leger van Assad en wist hem vrij te krijgen. Hij tekende formulieren dat hij nooit meer iets met de opstand te maken wilde hebben en kon gaan.
Rifat vertrok naar zijn geboorteplaats Alrastan: daar had het Vrije Syrische Leger de touwtjes in handen en verwachtte hij beschermd te worden. “Door de marteling zijn mijn armen vier maanden verlamd geweest. Mijn broer moest me helpen bij alles. Als ik naar de wc ging, om te eten, bij alles.” Toen de verlamming wegtrok heeft Rifat zich aangemeld bij het VSL.
Het Vrije Syrische Leger (VSL) Een verzamelnaam voor tientallen militaire groepen in Syrië die zich verzetten tegen het regeringsleger van Assad. Ontstaan uit deserteurs van het regeringsleger tijdens de begindagen van de revolutie, met als doel de bevolking te beschermen. Op dit moment is het een verzwakte beweging, lijkt de betekenis van ideologie toe te nemen en wijst Human Rights Watch zelfs op mensenrechtenschendingen van sommige VSL- eenheden.
Rifat: “Dat is normaal als je om mensen geeft. Ik ben naar hen toegegaan en heb ze gevraagd: mag ik meedoen om ons volk te beschermen? Maar vergeet niet: wij hadden slechts kalashnikovs, zij waren met tanks en vliegtuigen. En, wij zijn niet met het geweld begonnen! Pas toen we onze mensen moesten beschermen, zijn we die kalashnikovs gaan gebruiken.”
Hoe het proces verder gaat, is onbekend. Het is mogelijk dat er nog nieuwe bewijzen op tafel komen. Dit is enkel gebaseerd op het verhaal van Rifat en algemeen beschikbare bronnen. Begin juni is er een nieuw gehoor.
Interactieve documentaire 'Het Nader Gehoor'Butch & Sundance Media maakte een korte interactieve documentaire over het nader gehoor, een beslissend gesprek in de asielprocedure. In de docu stap je in de schoenen van een medewerker van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en is het aan jou te beslissen of iemand asiel krijgt. De asielgesprekken die door acteurs worden nagespeeld zijn volledig op waarheid gebaseerd, Rifat's verhaal is er daar één van. Bekijk de interactieve documentaire over het beslissende gesprek van Rifat met de IND.
Volgende week meer over wat Rifat precies heeft gedaan als strijder bij het Vrije Syrische Leger. Vorige week publiceerde OneWorld een artikel over het 1-F-dossier van Rifat en zijn gesprekken met de IND.
*Omdat het proces nog loopt, is de naam Rifat gefingeerd. Zijn echte naam is bij de redactie bekend.
