Belgische priester strijdt voor gerechtigheid nabestaanden bloedbad

Op een van de muren van het witte kerkje hebben de bewoners van El Mozote hun toekomstdromen geschilderd. We zien tekeningen van weelderige koffieplantages, een voetbalveldje en een laptop. Op de muur aan de andere kant van het kerkje staan de namen van de kinderen die tijdens het bloedbad zijn omgekomen. Rogelio Ponseele leest hun namen op. “Concepcion Sanchez, drie dagen. Amilcar Pereira, twee maanden., Jopse Cleofas Lopez, drie maanden. Evaristo Reyes Luna, zes maanden.”  En zo gaat de lijst van honderden kinderen door. De Belgische priester, die al bijna veertig jaar in El Salvador woont, komt hier nog graag. “Het is een plek van bezinning waar ik uitgenodigd wordt om aan de toekomst van het land te werken.”

Bloedbad zonder weerga

Op 11 december 1981 trokken regeringssoldaten van het gevreesde Atlacatl-bataljon de streek in het noordoosten van El Salvador binnen. Ze waren met een offensief tegen de guerrilla’s van het FMLN bezig, die grote delen van het gebied in handen hadden. Ponseele was als priester bij het verzet verzeild geraakt, nadat hij op de dodenlijst van de beruchte doodseskaders terecht was gekomen. Hij kent nog steeds ieder bergpaadje uit deze streek en maakte alle ontberingen van de burgeroorlog mee.

De dagen voor het bloedbad gingen er al geruchten over een op handen zijnde massamoord. Ponseele legt uit: “De guerrilla kon alleen overleven met steun van de bevolking. Daarom besloot de legerleiding om een heel dorp uit te moorden, zodat andere dorpen gewaarschuwd waren.  Het werd een bloedbad zonder weerga.  De mannen werden direct vermoord, de vrouwen eerst in de bergen verkracht. Als laatsten werden de kinderen in de kerk vermoord.”

Linkse propaganda

In 1992 werd de burgeroorlog in El Salvador beëindigd en werden er vredesakkoorden tussen de strijdende partijen getekend. De Waarheidscommissie van de Verenigde Naties concludeerde dat er tussen 1980 en 1992 naar schatting 75.000 slachtoffers waren gevallen. Tot een veroordeling van de schuldigen van mensenrechtenschendingen kwam het nooit omdat president Christiani een brede amnestiewet afkondigde. Ook de daders van El Mozote ontsprongen zo de dans. Maar Rogelio Ponseele, die nog steeds op een half uur rijden van El Mozote als priester werkt en woont, zet zich nog altijd onverminderd in voor rechtvaardigheid. “De grote misdaden uit de burgeroorlog mogen niet ongestraft blijven. Je hebt eerst rechtvaardigheid nodig om tot verzoening te komen.”

Hier zit de politiek in El Salvador echter niet op te wachten. In het parlement van El Salvador zegt Ernesto Angulo van de rechtse regeringspartij Arena er niet aan te denken om de amnestiewet weer ter discussie te stellen. Arena is de partij die altijd in verband is gebracht met de extreemrechtse doodseskaders uit de jaren tachtig.  “Maar dat is allemaal linkse propaganda”, benadrukt Angulo. Maar ook als oppositiepartij het FMLN de verkiezingen van zondag 15 maart zal winnen zal de amnestiewet niet opengebroken worden. “In een land met zoveel polarisatie als El Salvador moet je proberen om zo weinig mogelijk wraakgevoelens op te wekken”, zegt presidentskandidaat Mauricio Funes. “Wel willen we naast de amnestiewet ook een wet voor nationale verzoening instellen.”

 
Tribunaal
De Belgische priester heeft zijn hoop nu gevestigd op internationale juridische mogelijkheden. Wereldwijd moeten steeds meer plegers van mensenrechtenschendingen verschijnen voor internationale tribunalen of rechtbanken. Ook in het geval van El Salvador lopen verschillende zaken. In Spanje is een rechtzaak aangespannen tegen veertien legerofficieren uit El Salvador die verdacht worden van de moord op zes Jezuïeten in 1989.

Ook Gert Kuiper, de broer van een van de vier Nederlandse IKON-journalisten die in 1982 in El Salvador vermoord werden, onderzoekt op dit moment de mogelijkheden om alsnog juridische stappen te ondernemen. Verder is de zaak van El Mozote aanhangig gemaakt bij de Interamerikaanse Mensenrechtenhof in de  Verenigde Staten. ‘Daar ligt het nu nog in de onderste la, maar ik acht de kans zeker aanwezig dat het dit jaar op het bureau van de rechters terechtkomt’, aldus Ponseele.

We lopen nog een rondje om de kerk. Officiële valt El Mozote nu onder een andere priester die liever niet heeft dat Ponseele zich nog te veel met de geschiedenis bemoeit. Maar daar trekt hij zich niets van aan. ‘Zolang er geen gerechtigheid is zal ik het nooit kunnen loslaten. Deze brute moordpartij mag niet ongestraft blijven.’