Op 24 en 25 maart is in Den Haag de grootste internationale conferentie die Nederland ooit heeft gekend. 53 regeringsleiders, waaronder Obama, Poetin, Merkel en Xi Jinping, 5000 ambtenaren en 3000 journalisten zullen aan deze bijeenkomst deelnemen. Nederlanders wordt verzocht om in die dagen de stad te mijden, wegen worden afgesloten evenals een deel van het strand en het luchtruim. Duizenden politiemensen zullen worden ingezet om alles in de gaten te houden.
Harde waarheid
Het is de derde Nuclear Security Summit waar het angstbeeld van het nucleaire terrorisme zal worden besproken. President Obama noemde het ‘één van de grootste bedreigingen voor de internationale veiligheid’. Op deze bijeenkomst gaat het over de illegale handel in kernafval en het inzetten van een zogenoemde Dirty Bomb door terroristische groeperingen. Zo’n vuile bom is een met nucleair materiaal geladen explosief, een gewone bom met een onheilspellende lading. De autoriteiten weten dat het in elkaar zetten van een dergelijke bom relatief eenvoudig is en dat er handel wordt gedreven in nucleair afval. En wat ze ook weten is dat de gevolgen van het gebruik van een vuile bom desastreus zullen zijn. De harde waarheid is dat de meeste internationale veiligheidsdiensten zich niet afvragen òf, maar veel meer wannéér dit wapen door een terreurgroep zal worden gebruikt.
Stokoude reactor
Hoe moeilijk is het eigenlijk om aan een behoorlijke hoeveelheid radioactief materiaal te komen? Ik heb voor het schrijven van mijn boek De Vuile Bom nogal wat onderzoek gedaan en de mogelijkheden om aan dit levensgevaarlijke spul te komen vond ik nogal beangstigend. De volgende scène is ontleend aan de realiteit.
“Het is een spookachtig, half vernield gebouw, omringd door een dicht bos met voornamelijk verregende naaldbomen. Het ijzeren hekwerk rond de ruïne is zeker drie meter hoog maar vertoont overal grote gaten. Dit is de oude kerncentrale van Salaspils in Letland die de Russen in 1998, met medeneming van een deel van de apparatuur, verlieten. De stokoude reactor, bijeengehouden door wat roestige schroeven en moeren werkt nog steeds zo’n beetje. In lange gehavende gangen zijn kamers met kapotte apparaten die her en der over de grond verspreid liggen. En in de koffiekamer zitten een paar bejaarde mannen en vrouwen, bejaard, omdat zij de enigen zijn die weten hoe het oude Russische materiaal nog enigszins aan de praat kan worden gehouden. Eigenlijk had deze centrale al lang ontmanteld moeten zijn maar de Russen weigeren zich aan internationale afspraken te houden. Het hok van de bewakers naast de poort is verlaten en een door de Amerikanen geschonken moderne detectiepoort die moet waarschuwen als er radioactief materiaal passeert staat er verweesd bij. En er zijn nog meer vlaggen op de modderschuit. Een pinpascontrole die niemand gebruikt en een biometrisch identificatiesysteem dat niet meer werkt. En wat iedereen kon verwachten gebeurde dan ook, twee personeelsleden van de oude kerncentrale werden gearresteerd omdat zij voor veel geld een paar capsules met het levensgevaarlijk Cesium-137 hadden verkocht aan een paar ‘zakenlieden’ uit Tsjetsjenië.”
Criminele handel in kernafval
Deze diefstal van kernafval uit Salaspils is bekend maar nooit officieel bevestigd. Om paniek te voorkomen houden autoriteiten de smokkelhandel in cesium 137, kobalt-60 en uranium uit kerncentrales, ziekenhuizen en bedrijven zo veel mogelijk geheim. Maar zo nu en dan lekt er toch iets uit van een levendige smokkelhandel in al die radioactieve rotzooi. Graham Allison, hoogleraar en onder president Clinton staatssecretaris van Defensie, noemde Rusland en de Kaukasus “de nucleaire vuilnisbelt van Europa waar al tientallen illegale zendingen zijn onderschept”.
Moeder aller schrikbeelden was in de jaren negentig een vondst in een park in Moskou. Een pakket met cesium 137 en dynamiet dat waarschijnlijk afkomstig was van Tsjetseense rebellen. En er zijn meer voorbeelden van een criminele handel in kernafval. November 2010 werd op de zwarte markt in Georgië uranium aangeboden dat afkomstig was uit een Russische kerncentrale, een bericht dat bevestigd werd door de toenmalige president Saakashvili.
En in Spanje werden in 2005 vijf mannen gearresteerd die het omstreden middel ‘red mercury’ wilden kopen. Saillant detail, onder hen bevond zich Abdel Hamid Bouchema, een moslimstrijder die na de moord op Theo van Gogh Nederland was uitgezet. Januari 2011 hield de Italiaanse politie bij Lamezia Terme in Calabrië een Roemeense chauffeur aan die Cesium 137 smokkelde, en in 2011 werden in Moldavië zes mensen gearresteerd die een kilo uranium wilden verkopen. Uit door Wikileaks gepubliceerde documenten blijkt dat Amerikaanse ambassades voortdurend alarmerende berichten naar Washington sturen over criminele groeperingen die zich in Europa, het Midden-Oosten en Afrika bezighouden met het smokkelen van kernafval.
Beklagenswaardige sukkels
Een laatste voorbeeld lijkt geplukt uit een spannende Amerikaanse spionagefilm. In 2008 werd op het door Somaliërs gekaapte Iraanse schip de Iran Devant, varend van China naar Rotterdam, een lading radioactief afval gevonden die waarschijnlijk bedoeld was voor het maken van een vuile bom die in Israël moest exploderen. Uit vele gevonden documenten blijkt de grote interesse van Al Qaida voor aanslagen met ‘dirty radioactive improvised explosive devices’.
Soms ook zijn het beklagenswaardige sukkels die ongewild in levensgevaar komen. In december 2013 stalen dieven in Mexico een vrachtauto met kobalt-60, zwaar radioactief materiaal dat in ziekenhuizen wordt gebruikt. Toen de politie twee dagen later de truck terugvond bleek dat het kobalt uit de beschermde verpakking was gehaald, deskundigen noemden de overlevingskansen van de rovers nihil. En tussen neus en lippen door vertelden de Mexicaanse politiemensen ook nog dat er in hun land al meer vrachtauto’s met een dergelijke levensgevaarlijke lading waren gestolen.
Ground zero
Het brengt ons weer bij de conferentie in Den Haag. De organisatie daar sprak bij de voorbereidingen over ‘een tamelijk abstract onderwerp’. Ik neem aan dat bovenstaande voorbeelden het allemaal een stuk minder abstract maken. De explosie van een vuile bom zal niet alleen veel slachtoffers maken maar zal ook de samenleving ter plaatse totaal ontwrichten. Het zal het er ongeveer zo uitzien:
“Een verblindend licht, een geweldige helwitte explosie en een loeiende vlammenzee. Overal kruipen deerlijk gewonde slachtoffers uit de vale mist van rook en vuur. In één enorme klap is de gehele omgeving vergiftigd door een dodelijke gammastraling. Er ontstaat een gigantische paniek op het plein. Ambulances komen met gillende sirenes aanrijden maar worden onmiddellijk weer teruggestuurd omdat er niet voldoende beschermende kleding en maskers zijn. Op ‘ground zero’ heerst een toestand van absolute ontreddering. Overal liggen mensen op de grond, mannen in uniformen, burgers, omgevallen rolstoelen, politici, bewakers. Mannen, vrouwen en kinderen wankelen van de plaats van de explosie, ze dragen de doden met zich mee of ondersteunen de gewonden. Radeloze slachtoffers die aan de rand van de hel worden tegengehouden door gewapende en wanhopige militairen. Niemand mag het terrein van de ramp verlaten voor de ontsmettingseenheden zijn gearriveerd. De plaats waar de bom is geëxplodeerd zal heel lang niet meer betreden mogen worden.”
Verkeersinfact
Ook wij hebben direct te maken met de handel in illegaal nucleair materiaal. Onze voormalig minister van Buitenlandse Zaken Uri Rosenthal schreef destijds aan de Tweede Kamer: “Nederland is met grote doorvoerhavens als Rotterdam en Schiphol en een geavanceerde nucleaire industrie nu eenmaal uiterst kwetsbaar voor smokkel van nucleaire en radiologische materialen.”
We zullen de komende dagen nog veel lezen over verkeersinfarcten en ander ongerief voor de burger in de Randstad. Maar misschien moeten we al dat ongemak toch ook maar wat relativeren als we bedenken hoe belangrijk en gruwelijk het onderwerp is dat bij de komende ‘Nuclear Summit’ centraal zal staan.
Foto: (cc)
