Afghanistan haalde vorige week opgelucht adem. Na twee dagen non-stop onderhandelen verscheen minister van Buitenlandse Zaken John Kerry, zes uren later dan gepland, zaterdagavond 12 juli bij een persconferentie in Kabul. Kandidaten Abdullah Abdullah en Ashraf Ghani stonden ieder gespannen aan een zij van de Amerikaanse Minister van Buitenlandse Zaken. De mededeling van Kerry over een hertelling van 8 miljoen stemmen was breaking news, maar er gebeurde nog iets anders waar Afghaanse monden veel verder van openvielen.
Abdullah en Ghani gaven elkaar plotseling een knuffel. Abdullah had drie dagen daarvoor Ghani nog van samenzwering en massale fraude beschuldigd. John Kerry bekeek het tafereel glimmend van trots. Hij was niet voor niets halsoverkop naar Kabul gevlogen.
De foto van de omhelzing veroverde zondag social media in Afghanistan. Gelukkige diplomaten feliciteerden elkaar – een nog in WK-sferen verkerende diplomaat schreef ‘Diplomacy 1 – War 0’ als eindstand op zijn Twitter. De twee knuffelende kandidaten waren nu symbool van ‘vertrouwen’ en ‘hoop op een betere toekomst’ geworden.
Halfbakken oplossing
Mina (33) uit Kabul had tot de persconferentie een knoop in haar buik. Toen vorige week uit voorlopige verkiezingsuitslagen bleek dat Abdullah zou verliezen, gingen zijn aanhangers de straat op voor ‘anti-fraud’ protesten. ‘Ik zag de bui al hangen’, zegt Mina die aan het roer van een organisatie voor vrouwenrechten staat met 147 medewerkers. Ze was bang dat de protesten volledig uit de hand zouden lopen. ‘Ik maakte een back-up van alle belangrijke documenten op mijn computer en voelde me onveilig in ons kantoor.’
Sinds de bekendmaking van de deal maakte Mina geen back-up meer, maar veel beter voelt ze zich nog niet. De drie mannen maakten zaterdag namelijk nog een tweede afspraak. Na het hertellen van de stemmen wordt meteen een overheid van ‘nationale eenheid’ geïnstalleerd in Afghanistan. Hoe die er precies uit gaat zien is nog onduidelijk. Zeker is wel dat Abdullah en Ghani allebei een plek in de nieuwe overheid krijgen en de macht dus gaan delen.
Mina is teleurgesteld over het compromis. Ze loopt dagelijks tegen de gevolgen van een zwakke overheid aan. ‘Er is een complete transformatie nodig, geen halfbakken oplossing zoals deze deal’, meent ze. ‘Onze leiders tekenen van alles, wetten en verdragen. En toch loopt het in de praktijk vaak op niets uit. Er bestaat bijvoorbeeld een quota voor de participatie van vrouwen in de overheid. Ze zijn er ook wel, maar voeren administratieve klussen uit of zijn schoonmaaksters op ministeries.’
Genant
Fareed (32) houdt zijn hoofd koel in de alsmaar veranderende situatie in Afghanistan. ‘Ik ben realistisch over wat er mogelijk is mijn land. Maar deze deal vind ik ronduit gênant.’ Fareed komt uit het noorden en studeerde rechten in Kabul. Hij richtte een jaar geleden zijn eigen organisatie op voor een sterke rechtsstaat in Afghanistan. Abdullah bedankte Kerry al bij zijn aankomst in Kabul al voor het ‘redden van Afghanistan’. Fareed wil er niks van weten. ‘Is er dan werkelijk geen Afghaan te vinden die daar met dezelfde autoriteit kan staan als hij?’.
‘Abdullah en Ghani hebben genoeg tijd gehad om met oplossingen te komen. Ze hadden wel iets verzonnen als ze zich echt zorgen zouden maken over het lot van Afghanistan’, zegt Fareed. Afghanen gingen 105 dagen geleden, op 5 april, voor het eerst naar de stembureaus. Een tweede stemronde vond plaats op 14 juni, omdat geen van de kandidaten een meerderheid van de stemmen had behaald. In die tweede ronde zouden wel 8 miljoen mensen hebben gestemd, maar die hoge opkomst wordt betwist.
Zorgvuldig uitgedachte omhelzing
Mehdi (31) is architect. In zijn vrije tijd maakt hij politieke cartoons, maar hij publiceert ze zelden. Zijn ouders komen uit de provincie Daikundi en vluchtten naar Iran waar Mehdi werd geboren. Acht jaren geleden keerde hij terug naar Kabul. In die jaren heeft hij de gelaatstrekken van vertrekkend President Karzai wel honderd keer getekend. Moeiteloos schetst hij de rimpels in het hoge voorhoofd, het iconische bonthoedje en zijn traditionele gewaad.
Mehdi heeft de volgende cartoon al in zijn hoofd uitgetekend. Hij wil hem die avond nog afmaken, maar krijgt de baard van Ghani nog niet goed op papier. ‘Er zit een gekke hoek bij zijn bakkebaard. De kromme neus van Abdullah heb ik al een paar keer geoefend, daaraan herken je hem meteen.’ Het is de eerste keer dat Mehdi zich waagt aan een portret van de nieuwe president van Afghanistan. Het resultaat, zijn reactie op de omhelzing, staat bovenaan dit artikel.
‘Ik geloof niet dat ze elkaar oprecht om de hals zijn gevlogen. Deze deal is zorgvuldig uitgedacht door John Kerry. Zoals zoveel dingen in Afghanistan zijn bedacht door de Verenigde Staten’, zegt Mehdi. Hij denkt dat er geen alternatief bestond voor de deal die nu op tafel ligt: ‘het was de enige oplossing, maar dat betekent niet dat je daar tevreden mee hoeft te zijn.’
Hoogvliegers
Mina, Fareed en Mehdi waren rond de 20 jaar toen de Taliban werd verdreven in 2001. Nu zijn ze hoogvliegers; ze behoren tot de jonge generatie die alle kansen van een nieuw Afghanistan hebben aangegrepen. Ze werken zich een slag in de rondte. Mina heeft donkere kringen onder haar hogen, Fareed slaapt regelmatig op de bank in zijn kantoor (hij wil ook nog zijn masterscriptie afmaken dit jaar) en Mehdi haalt nachten door om na werktijd zijn cartoons – ‘het moet uit mijn hoofd voor ik slaap’ – af te maken.
Over hun eigen generatie zijn ze kritisch. Fareed: ‘Veel van mijn leeftijdsgenoten zijn helemaal niet bezig met verandering in Afghanistan. Mijn vrienden sluiten zich aan bij politieke bewegingen, maar zijn ze echt betrokken? Kijk eens om je heen in Kabul, het is hier een vieze boel op straat. Waarom pakt een jongerengroep zo’n probleem niet aan?’
Bloedig 2014
Ook Mina kent een andere kant van het verhaal: ‘Ik kom voor mijn werk veel in de afgelegen regio’s van Afghanistan. Jongeren in Kabul voelen zich connected met de rest van de wereld, maar in de dorpen hebben mensen vaak niet eens elektriciteit. Laat staan een smartphone. Alhoewel, de kinderen van het dorpshoofd misschien wel’, lacht ze.
Dinsdagmiddag kwamen 89 mensen om bij een zelfmoordaanslag op een drukke markt in de provincie Paktika, dichtbij grens met Pakistan. Zo wordt Afghanistan na drie dagen ademhalen geconfronteerd met de harde realiteit: er vielen sinds 2009 nog nooit zoveel burgerdoden dan de eerste zes maanden van dit jaar. Wie de nieuwe president ook wordt, er staat hem een helse klus te wachten om het tij van bloedig 2014 te keren.
Volgens Mina is dat onmogelijk met de huidige deal: ‘Warlords en corrupte machthebbers zijn straks sowieso verzekerd van een bondgenoot, Abdullah of Ghani, in de overheid. Met zoveel belangen, vrienden en stammen om tevreden te houden zal er niks veranderen. Ik heb medelijden met de mensen van wie hun wijsvinger is afgehakt door de Taliban. Zij hebben nu voor niks hun level geriskeerd om te stemmen.’
En dat gaat, geheel volgens verwachting, niet volgens slag of stoot. President Karzai draagt na 13 jaren de macht over aan Abdullah Abdullah of Ashraf Ghani; de twee winnaars van de eerste stemronde.
Die eerste ronde op 5 april verliep zonder grote aanslagen, maar de Taliban liet wel van zich horen. Door het hele land heen vielen 200 doden en wijsvingers – waar mensen mee hadden gestemd – werden afgehakt. Volgens schattingen was de opkomst 6 miljoen, maar geen van de kandidaten behaalde een meerderheid. Abdullah kreeg 56% en Ghani 31.6% van de stemmen.De tweede ronde en de periode die daarop volgde was onrustiger. Uit eerste voorlopige uitslagen had Ghani opeens meer stemmen (56%) behaald dan Abdullah (43%). Ook waren er nog eens 2 miljoen stemmen bijgekomen. Abdullah beschuldigde Ghani aanhangers, de kiescommissie en Karzai van massale fraude. Boze aanhangers van Abdullah organiseerden ‘anti-fraud’ protesten in de stad. John Kerry, de Amerikaanse Minister van Buitenlandse Zaken, vloog naar Kabul om de impasse te doorbreken. Na twee dagen onderhandelen werd de al historische machtsoverdracht nog historischer. Alle acht miljoen stemmen worden herteld. Dat is nog nooit ergens eerder gebeurd.Hier lees je een goed artikel over het betwiste nalatenschap van Karzai. Volg het Afghanistan Analysts Network (AAN) met de Nederlandse Martine van Bijlert (@mvbijlert) aan het roer voor scherpe analyses over de verkiezingen in Afghanistan.
Lotte van Elp werkt in Afghanistan voor Cordaid en als journalist.
De namen Mina en Fareed zijn om veiligheidsredenen gefungeerd.
Cartoon: Mehdi Amini
