Alle moslims zouden de hoofdstad van de Centraal-Afrikaanse Republiek hebben verlaten. Maar in Bangui zijn ze nog steeds te vinden, al zijn duizenden inderdaad geëvacueerd of gevlucht naar veiligere plekken in het noorden.
Dat is niet voor iedereen een geschikte oplossing. Zeker niet voor de moslim Mohammed, die getrouwd is met de christelijke Dahlia. Ik ga bij hen op visite, maar moslims zijn hun leven zo onzeker dat ik zelfs niet tegen mijn tolk en chauffeur zeg wie ze zijn. Ik laat hen bovendien voor het huis in de auto wachten. Op de foto willen ze niet. Amper een paar dagen in de Centraal-Afrikaanse Republiek en je maakt al deel uit van de angstcultuur die is ontstaan het afgelopen jaar.
Auto's stelen
“Natuurlijk ben ik bang”, zegt Mohammed, “maar het is wel mijn land en ik wil hier blijven.” Toch ziet hij niet veel meer van zijn land dan een klein deel van de hoofdstad. “Ik durf nog net in deze buurt te lopen omdat er vaak Franse troepen en militairen van de Afrikaanse Unie rondrijden. Verder ga ik met de auto naar de supermarkt en snel weer terug.” Die supermarkt wordt gerund door een Libanese familie, moslims ook, maar zij hebben van het conflict geen last gehad.
“Dit is ook geen religieus conflict. Dat is wat anderen er van hebben proberen te maken”, zegt Mohammed. “Dit land zit vol met ongeschoolde mensen, met werkloze, jonge mannen die makkelijk zijn te manipuleren.” Hij vertelt dat de Seleka (moslimmilities) auto’s stalen bij een kerk tijdens hun opmars naar de hoofdstad. Niet omdat het een christelijke kerk was, maar vanwege die auto’s. Daar werd algauw van gemaakt dat die milities zich vooral richtten op de christenen. Daar had de toenmalige president belang bij.”
De president werd afgezet, maar de macht rustte slechts kort bij de moslimmilities. Die werden amper een jaar later verjaagd door christelijke milities met in hun kielzog Franse troepen. Nu zit er een overgangsregering.
Gemengde huwelijken
Mohammed en Dahlia waren de afgelopen maanden even zonder elkaar omdat Dahlia hun twee jonge kinderen vanwege de onveiligheid had meegenomen naar Frankrijk, waar haar ouders wonen. Een paar dagen geleden is zij weer geland in ‘CAR’, zoals dit land heet voor mensen die het vaak moeten uitspreken.
Dahlia is blij haar man weer te zien, maar er zijn nog steeds grote zorgen over zijn veiligheid. Ze wonen bijvoorbeeld niet meer in het huis dat ze hadden voor de oorlog. Mohammed: “De situatie in die buurt was onhoudbaar. Ik was op een gegeven moment nog de enige overgebleven moslim en iedereen wist dat.” Nu zitten ze in een mooi huis bij vrienden in.
Hun familie en vriendenkring weet uiteraard van hun gemengde huwelijk. “Maar we vertellen het verder niemand. Je bent echt je leven niet zeker”, zegt Dahlia.
Gemengde huwelijken komen vrij veel voor in CAR, vertelt Mohammed. “Ik denk dat in 75 procent van de families op zijn minst één gemixed stel te vinden is. Dat laat ook zien dat een opdeling van het land niet een oplossing biedt. Hoe moet dat? Laten we zeggen dat er een Noord-Centraal Afrikaanse Republiek komt voor moslims en een zuidelijke versie voor christenen. Dan praat ik vanaf die dag ineens niet meer met mijn vrouw?”
Discriminatie van moslims
Het conflict in CAR heeft bij hen niet geleid tot een echtelijke ruzie, ook niet vanwege het begrip dat Mohammed heeft voor de onvrede onder een deel van de moslims in het noorden. De moslimminderheid in het land voelt zich gediscrimineerd. “Sommigen wonen in een deel van CAR waar een weg naartoe loopt die misschien twee maanden per jaar een beetje begaanbaar is. Die hebben niet het gevoel dat ze erbij horen.”
Ook Mohammed heeft last gehad van discriminatie. “Het zit in kleine dingen. Toen ik paspoorten ging aanvragen voor ons gezin, kreeg mijn vrouw het heel snel, mijn kinderen een maand later en ik mocht vijf maanden op mijn paspoort wachten. Alsof ik geen burger van dit land ben.”
Toch gelooft hij nog steeds in een weg naar vrede. “Dat bereik je alleen door met alle partijen om de tafel zitten en alles te bespreken. Uiteindelijk moet het daarna tot een nationale verzoening komen.” Voor Mohammed en Dahlia is te hopen dat dit niet te laat komt. Meer mensen dan hij kan vermoeden, weten van zijn verblijf in deze buurt. Als ik het huis weer verlaat, word ik uitgezwaaid door Mohammed. Mijn tolk, die altijd die tijd buiten wachtte, vraagt prompt: “Die man die jou uitliet, is dat een moslim?” Als ik antwoord dat ik er niet naar heb gevraagd, zegt hij: “Ik weet het ook niet, maar ik heb gehoord dat in deze straat nog ergens één moslim woont.” In de achteruitkijkspiegel zie ik dat Mohammed weer snel naar binnen is gegaan.
De situatie in de Centraal-Afrikaanse Republiek (CAR)
Sinds de onafhankelijkheid in 1960 is de Centraal-Afrikaanse Republiek het toneel van langdurige conflicten, vaak gepaard gaand met buitensporig geweld. Legendarisch was het bewind van Jean-Bédel Bokassa, die zich in 1976 tot keizer liet kronen en de gewoonte had politieke tegenstanders aan de wilde dieren te voeren.
Het huidige conflict is een vervolg op de Centraal-Afrikaanse Bush War die van 2004 tot 2012 duurde. Na de ondertekening van een vredesakkoord tussen de regering en rebellengroeperingen bleef het onrustig in het land. Uiteindelijk grepen islamitische Seleka-milities de macht. Vervolgens nam het geweld barbaarse vormen aan, met gruwelijkheden (onder andere lynchen en kannibalisme) tegen burgers begaan door de Seleka-coalitie en de christelijke ‘anti-balaka (machete) milities. Het conflict is een strijd om de macht en het land, dat een religieuze vorm aanneemt. Moslims zijn vooral nomaden, christenen boeren.
Rond 600.00 mensen zijn op de vlucht geslagen voor het geweld. 160.000 daarvan bivakkeren in kampen rond de hoofdstad Bangui. De moslim-bevolking van Bangui is geslonken van 138.000 naar 900. De gezondheidszorg is ingestort en er is chronisch tekort aan voedsel. De helft van de bevolking van 4,6 miljoen zou direct hulp nodig hebben.
Een vredesmissie van de Afrikaanse Unie, MISCA, probeert de rust in het land te herstellen.
Beeld: Vluchtelingen rondom Bangui, de hoofdstad van de Centraal-Afrikaanse Republiek (Hans-Jaap Melissen)
