De onrust in Zuid-Sudan duurt voort. Het dodental zou volgens schattingen van de VN al meer dan 10 duizend zijn. Honderdduizenden mensen zijn op de vlucht geslagen. Met de dag wordt het conflict complexer. Snap je er niks meer van? OneWorld beantwoordt de meest prangende vragen.
Hoe begon het ook alweer?
De gevechten die losbarsten in de Zuid-Sudanese hoofdstad Juba op 15 en 16 december vorig jaar, zijn een climax in de politieke strijd dat zich sinds afgelopen voorjaar ontspint tussen de president Salva Kiir en vice-president Riek Machar.
Oke. Waarom hebben ze ruzie dan?
Ruim een half jaar geleden ontslaat president Kiir zijn hele kabinet en daarmee ook vice-president Machar. Machar beschuldigt Kiir ervan dat die steeds meer macht naar zich toetrekt en Zuid-Sudan op een militaire dictatuur gaat lijken.
Maar daar is het niet bij gebleven.
Zeker niet. Kiir weigert in de maanden die volgen een politieke oplossing te zoeken binnen zijn eigen partij de SPLM, en jaagt daarmee belangrijke politici tegen zich in het harnas. Op 15 december barst de bom. Kiir geeft opdracht om zijn eigen presidentiële garde te ontwapenen om vervolgens wapens terug te geven aan de militairen die tot zijn eigen stam, de Dinka, behoren. De militairen van de stam Nuer, waartoe ook Machar behoort, pikken dit niet en pakken zelf hun wapens terug. De gevechten in de barakken in Juba verspreiden zich snel door de stad. Duizenden burgers vluchten naar de basis van de VN. De meest verschrikkelijke verhalen doen de ronde over slachtingen en massagraven.
En het conflict tussen de twee leiders?
Kiir beschuldigt Machar met een aantal andere politici, van een coup-poging en arresteert elf politieke tegenstanders. Machar weet te ontkomen en krijgt een groot aantal militaire troepen achter zich die in korte tijd belangrijke steden innemen die in olierijk gebied liggen. Dat het daadwerkelijk om een couppoging gaat, lijkt zeer onwaarschijnlijk en eerder een goed excuus voor Kiir om zijn rivalen op te kunnen pakken.
Wie heeft wat in handen?
De rebellen die achter Machar staan weten aanvankelijk drie belangrijke steden in te nemen. Bor- niet ver van Juba -, Bentiu, de hoofdstad van de belangrijkste olieprovincie en Malakal op de grens met Noord-Sudan. Na hevige gevechten is Bentiu weer in handen van het regeringsleger. Zij dachten Bor ook wel even in te nemen, maar dat blijkt een stuk moeilijker dan gedacht. En ook om Malakal wordt nog gevochten waardoor nog meer burgers op de vlucht slaan met soms rampzalige gevolgen.
Wordt er ook nog een poging gewaagd om vrede te stichten?
Ja. Terwijl in Zuid-Sudan duizenden doden vallen en honderdduizenden mensen gevlucht zijn voor het geweld, wordt er in de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba moeizaam onderhandeld over een staakt het vuren. De partijen kunnen het namelijk niet eens worden over de voorwaarden. De rebellen eisen dat Kiir de elf gevangenen vrijlaat, terwijl Kiir blijft volhouden dat ze terecht moeten staan voor de vermeende staatsgreep.
Is dit nu een politiek spel of gaat het om etniciteit?
Hoewel etniciteit een belangrijke rol speelt in Zuid-Soedan wordt de strijd in Zuid-Soedan vooral gevoerd door twee politieke rivalen. De huidige president Kiir aan de ene kant en de voormalige vice-president Machar aan de andere.
Beide mannen zijn telgen uit de voormalige rebellenbeweging SPLM, dat twintig jaar lang vecht tegen Noord-Sudan onder leiding van de charismatische leider John Garang. Maar Machar ziet het in 1991 niet meer zitten in Garang, en begint een eigen beweging die wordt gesteund door Noord-Sudan dat ook andere rebellenbewegingen steunt. De interne strijd tussen rivaliserende rebellengroepen in Zuid-Sudan kost overigens meer levens dan de strijd tussen Noord- en Zuid-Sudan.
Ingewikkeld allemaal. Maar vertel verder.
In 2003 komt Machar weer terug bij de SPLM. Hij wordt na de onafhankelijkheid van Zuid-Sudan in 2011 de eerste vice-president onder Salva Kiir, die het stokje heeft overgenomen van Garang die in 2005 omkomt bij een helikopterongeluk.
Naast politieke rivaliteit zijn de mannen ook van verschillende stammen. Kiir is een Dinka, de grootste stam van Zuid-Sudan, terwijl Machar van de Nuer is. De stammen liggen al sinds jaar en dag met elkaar overhoop en zowel Kiir als Machar gebruiken hun stam om snel troepen te kunnen mobiliseren. Daardoor dreigt het politieke conflict een etnische strijd te worden die vooral op de grond wordt gevoerd.
Belangrijk om te weten is dat het ‘Machar-kamp’ uit allemaal verschillende stammen bestaat en ook Dinka. Saillant detail: De weduwe van Garang en zijn oudste zoon Mabior, beide invloedrijke personen, hebben de zijde van Machar gekozen. Mabior Garang is een van de belangrijkste vertegenwoordigers van Machar in Ethiopië.
Heeft dit gevolgen voor andere landen?
Jazeker en daarom bemoeien veel partijen zich ermee. Zuid-Sudan is rijk aan olie waar veel landen van profiteren. In de eerste plaats de noordelijke buren Soedan. Alle olie van Zuid-Sudan gaat via pijpleiding in Sudan. Sudan heeft er dus baat bij dat het rustig blijft in Zuid-Sudan, en president Omar Al-Bashir heeft onlangs gesproken met Kiir over het conflict en bood aan te helpen om de olievelden te beschermen.
Zuiderbuur Uganda steunt ook Kiir. De Ugandese president Museveni zou namelijk maar al te graag zien dat nieuwe olieleidingen door zijn land lopen, wat extra inkomsten genereert.
Buiten de regio is China een van de belangrijkste spelers. Als een van de grote olieafnemers hebben ook zij belang bij een rustig land zodat de olie weer normaal kan stromen.
Wat gaat er gebeuren?
Dat weet eigenlijk niemand en wordt dus koffiedik kijken. Wel is met zekerheid te zeggen dat het jongste land op aarde nog verre van stabiel is.
Beeld: Sidelife.
