Aan het einde van de vorige eeuw verrees op de kustlijn van Casablanca de Hassan II moskee (foto boven). Een indrukwekkend gebedshuis met bronzen poorten, marmeren mozaïek en een 210 meter hoge minaret. De bouwers namen voorzorgsmaatregelen om het geheel te beschermen tegen de impact van klimaatverandering. Ze plaatsten tussen de moskee en de Atlantische Oceaan twee massieve muren, zodat het bouwwerk voor decennia, zo niet eeuwen, bestand is tegen weer, wind en hoge waterstanden.
Abdalah MokssitAbdalah Mokssit is directeur van de meteorologische dienst van Marokko en vicevoorzitter van het Intergovernmental Panel on Climate Change van de VN die wetenschappelijke aspecten van het klimaatsysteem en klimaatverandering evalueert. Ook is hij prominent lid van diverse commissies, waaronder de WMO Commissie voor klimatologie en de Commissie voor basissystemen. In 2007 was hij medewinnaar van de Nobelprijs voor de Vrede voor zijn bijdrage aan enkele klimaatrapporten.
Waterstress
De moskee is exemplarisch voor de constructies aan Marokko’s Atlantische kust die blootstaan aan het toenemende natuurgeweld. Maar ondanks de historische en religieuze waarde van de bouwwerken zou Abdalah Mokssit (51) geen prioriteit geven aan het ommuren van delen van de kustlijn. “Uit verschillende onderzoeken blijkt dat Marokko daar nog voldoende tijd voor heeft”, zegt hij in het spierwitte gebouw van Casablanca’s Météorologie Nationale (CMN), het Marokkaanse KNMI. Mokssit geeft hier leiding aan en schreef mee aan de rapporten van het VN klimaatpanel IPCC uit 2007 en 2013.
Volgens Mokssit is er een andere ontwikkeling in Marokko gaande, deels het gevolg van klimaatverandering, die vraagt om een snellere respons: toenemende watertekorten. De waterbeschikbaarheid per hoofd van de bevolking zal namelijk afnemen en in 2025 gedaald zijn naar 500 m3 per jaar, volgens het IPCC een zeer hoge waterstress.
Impact
De groeiende waterschaarste is ten eerste een gevolg van een daling van de neerslag, leert Mokssit. De hoeveelheid regen en sneeuw nam de afgelopen vijftig jaar met 5 tot 10 procent af. Die trend houdt aan, zo laten de klimaatmodellen van het weerinstituut zien. “We verwachten in 2050 gemiddeld 10 procent minder neerslag in Marokko.” Dat is de optimistische schatting. Een recente Wereldbank-studie laat in het realistische scenario een daling van 20 procent zien in 2050 en zelfs van 40 procent in 2080.
We verwachten 10 procent minder neerslag in 2050
Maar voor het ontstaan van waterschaarste zijn er op de meeste plekken van de wereld doorgaans meerdere oorzaken aan te wijzen. Noord-Afrika is volgens Mokssit daarop geen uitzondering. In 2050 zal in deze regio 22 procent van de watertekorten veroorzaakt zijn door klimaatverandering. 78 procent is toe te schrijven aan socio-economische factoren zoals economische groei en bevolkingstoename. Simpel gezegd: niet alleen ontvangt Marokko minder water in de vorm van neerslag, de vraag naar deze noodzakelijke levensbehoefte neemt ook toe. Zo zal Marokko over 35 jaar bijna tien miljoen extra mensen van water moeten voorzien.
Klimaatrobuust inrichten
Voor de belangrijkste economische bedrijfstak van Marokko, de landbouw – waarin 40 procent van de bevolking werkzaam is – heeft de daling van waterbeschikbaarheid de eerste jaren vreemd genoeg nog nauwelijks gevolgen. Tot 2030 blijft de landbouwproductie als geheel op hetzelfde niveau. Alle modellen wijzen daarop, aldus Mokssit. Maar daarna komt er een omslagpunt. Opbrengsten dalen fors, de mate waarin verschilt per gewas. De veelal arme agrariërs die hun gewassen op schrale, door regenwater gevoede gronden verbouwen, zien hun oogsten waarschijnlijk al eerder afnemen.
Marokko moet anticiperen, daar laat Mokssit geen twijfel over bestaan. Het maakt daarbij niet uit of de watertekorten nu geheel of gedeeltelijk het gevolg zijn van klimaatverandering, of dat de temperatuur op aarde met ‘slechts’ twee graden stijgt of met vier graden. “Het land wordt alleen stabiel en welvarend als we het klimaatrobuust inrichten en als we inspelen op de te verwachten veranderingen.”
Masterplan
Gangbare strategieën en concrete oplossingen om waterschaarste te beperken zijn bijvoorbeeld het telen van minder waterverslindende gewassen, het voorkomen van waterverspilling door tijdig waterleidingen te vervangen en voorlichting. Mokssit geeft nog twee andere, bijzondere adaptatiestrategieën die Marokko wil introduceren.
De eerste noemt hij Marokko’s klimaatmasterplan. Onder het portret van koning Mohammed VI en een certificaat van de Nobelprijs van de Vrede die Mokssit in 2007 ontving voor zijn bijdrage aan de IPCC rapporten (foto links), geeft hij uitleg. Alle grote investeringsprojecten met een lange levensduur, onder meer in de water- , landbouw- en toerismesector, moeten een klimaattoets doorstaan. Naar aanleiding daarvan wordt beoordeeld of de kosten, in de breedste zin van het woord, nog steeds opwegen tegen de baten nadat de potentiele impact van klimaatverandering erbij betrokken is.
Een voorbeeld is de vraag of het verstandig is van een overheid om haar zegen te geven aan de aanleg van een groot zwembad in een toeristisch oord in een regio waar de bevolking kampt met watertekorten. Ook als vervolgens uit wetenschappelijk bronnen blijkt dat er sterke aanwijzingen zijn dat de waterstress in korte tijd onaanvaardbare proporties zal aannemen, zelfs zonder de aanleg van het zwembad.
Back to the Future
De tweede opmerkelijke strategie is er eentje van het Back to the Future -soort. “We moeten naar gebieden waar vandaag de dag de waterbeschikbaarheid zo laag is als die in het Marokko van 2050. Naar landen als Bahrein, Oman of Saoedi-Arabië. Daar moeten we onderzoeken hoe zij hun industrie, hun landbouw en hun leven hebben ingericht op nog minder water. Met die kennis kunnen we de impact van de veranderingen op Marokko nog enigzins verminderen.”
Maar het hele adaptatiebeleid staat nog in de kinderschoenen, zegt Mokssit. Dat geldt niet alleen voor Marokko, ook wereldwijd. “We zijn er net mee begonnen, er is nog veel onderzoek nodig.” Het zal dus nog moeten blijken of Marokko in de toekomst net zo goed bestand is tegen de droogte als de Hassan II moskee tegen het geweld van het water.
Foto's: John Stoker
