Momenteel is Bigombe werkzaam voor de Wereldbank en zet ze zich wereldwijd in voor het belang van vrouwelijke inmenging bij vredesbesprekingen. Deze week was Bigombé in Den Haag. Op het instituut Clingendael wordt het programma African Women Mediators gehouden, waar vrouwelijke Afrikaanse diplomaten getraind worden als vredesbemiddelaars. OneWorld sprak met Bigombé over de rol van vrouwen bij vredesbemiddeling en conflictpreventie.
Hoe ziet u de positie van Afrikaanse vrouwen in conflictsituaties?
“Lange tijd werden vrouwen enkel als oorlogsslachtoffer gezien. Maar er is een groeiend besef dat zij tijdens oorlog ook een essentiële rol in het huishouden spelen. Veel vrouwen verliezen hun echtgenoot en moeten zelf voor de kinderen zorgen. Ze worden de ruggengraat van de familie. Daarnaast spelen vrouwen een belangrijke rol bij vredesbemiddeling en zorgen ze ervoor dat vrede duurzaam is. Vrouwen zijn namelijk bereid om naar de andere kant te luisteren. Ze vormen een brug. Ook op het lokale niveau. Vrouwen hebben toegang tot andere vrouwen en zorgen er zo voor dat humanitaire hulp goed verdeeld wordt. Ze zorgen voor de mensen die door de oorlog getroffen zijn: de zieken, de gewonden, de ouderen. Vrouwen zorgen voor vrede, de vrede van de geest.”
U heeft zelf twee keer vredesonderhandelingen geïnitieerd met Joseph Kony. Op welke manier was uw status als vrouw van belang tijdens deze gesprekken?
“De eerste keer dat ik Kony sprak was in 1994. In de jaren negentig was iedereen sceptisch over het idee dat een vrouw zulke gesprekken zou voeren. Vredesonderhandelingen werden gezien als een mannelijk domein. Mannen pakken de wapens op, dus alleen mannen kunnen de vrede brengen. Het ging zelfs verder dan scepsis. De rebellen met wie ik sprak waren extreem vijandig. ‘Ga weg hier. Dit gaat een vrouw niet aan.’ Maar wij vrouwen zijn geduldiger dan mannen. Ik luisterde, toonde begrip. Ik denk dat ze me daarom uiteindelijk accepteerden. Toen ik in 2004 terugkwam om de nieuwe onderhandelingen te starten was er nog steeds terughoudendheid. Zelfs vandaag de dag denken mannen dat vrouwen niet tot onderhandelen in staat zijn. Zulke mannen zijn simpelweg niet dapper genoeg om vrouwen belangrijke posities te geven.”
Ik vind het erg dapper dat jullie premier een vrouw op deze positie heeft aangesteld.
In Nederland hebben wij een vrouwelijke minister van Defensie, Jeanine Hennis-Plasschaert. Zij is onlangs door een bekend tijdschrift uitgeroepen tot de invloedrijkste vrouw van Nederland. Vindt u het belangrijk dat vrouwen, naast een actievere bijdrage bij vredesonderhandelingen, ook een prominentere rol binnen defensie- en veiligheidsinstituten krijgen?
“Absoluut. Ik vind het erg dapper dat jullie premier een vrouw op deze positie heeft aangesteld. Het is namelijk één van de belangrijkste regeringsposities. De minister van Defensie gaat over politieke stabiliteit in binnen- en buitenland. Mondiaal zijn ze sterk ondervertegenwoordigd op deze ministeries. Misschien zijn er een paar in Europa en Afrika. En dit terwijl vrouwen erg effectief zijn met maatschappelijke kwesties. Vrouwen letten op andere zaken dan mannen. De vrouw kijkt naar onderwerpen die direct van invloed zijn op haar familie en gemeenschap. Ze wil vrede, zodat haar eigen kinderen naar school kunnen.”
Toch zijn er wereldwijd ook steeds meer vrouwen als gewapende actoren actief.
“De rol van vrouwen in oorlogstijd is inderdaad veranderd. Er zijn steeds meer vrouwen die onder druk van rebellen de wapens oppakken. Maar dat is slechts een minderheid. De meerderheid zijn vredestichters. Vrouwen focussen namelijk op sociale zaken. Meer dan mannen dat doen. Ze willen dat hun kinderen naar school kunnen, dat gewonden worden behandeld, dat er genoeg water is.”
U bent in Nederland voor het programma African Women Mediators. Hoe ziet de toekomst eruit voor vrouwelijke vredesstichters in Afrika?
“Toen ik in 1988 begon als vredesonderhandelaar was ik alleen. Ik was een eenzame stem. Er waren nauwelijks vrouwen betrokken. Er is steeds meer erkenning dat vrouwen een belangrijke rol kunnen spelen in het vredesproces. Voorbeelden genoeg: Liberia, maar ook bijvoorbeeld Ierland. Want het is niet alleen een Afrikaanse kwestie. Toch is er nog steeds terughoudendheid. Ik denk dat het zeker nog twintig jaar zal duren voordat vrouwen volledig erkend worden. Daarom zijn trainingen die exclusief op vrouwen zijn gericht erg belangrijk. De vrouwen doen kennis op en gaan terug naar hun gemeenschappen om vrede te initiëren.”
