Achtergrond

Afrika is een ideaal

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Generaliseren is het sleutelwoord geworden in deze discussie. Iedereen geeft Seada Nourhussen eigenlijk wel gelijk dat gemakzuchtige of tendentieuze veralgemeniseringen verkeerd zijn, zeker in de journalistiek. Van de andere kant blijven reportages plat als de auteur niet een paar bredere verbanden, historische contexten en trends weet te ontwaren – vindt zo te lezen ook wel iedereen.

Generaliseren is
het sleutelwoord
in deze discussie

Dat blijft natuurlijk wel een persoonlijke inschatting en die roept bij de ene lezer weer andere associaties op dan bij een andere. De voorbeelden die Seada Nourhussen geeft van Koert Lindijer en Chris Kijne, maakten haar boos omdat zélfs zíj ‘het’ deden. Die boosheid riep weer verontwaardiging op: het is toch niet fair om juist zo hard te vallen over een paar uitspraken van deze twee met hun lange staat van dienst van genuanceerde én bevlogen verslaggeving. Dat vind ik ook.

Dat neemt niet weg dat Seada Nourhussen een wezenlijke kwestie oprakelt: hoe kunnen we het best over gebeurtenissen in Afrika schrijven?

Lonneke van Genugten gaat in op Binyavanga Wainaina’s invloedrijke tekst How to Write About Africa. Dat is een hilarisch artikel, dat vooral werd omarmd door de Afrofiele journalisten (zoals ik en de meeste anderen in dit debat) die zo meesterlijk te kijk worden gezet. Het is satire: hoe het wel moet (en of het anders moet) vertelt Wainaina lekker niet.

Journalisten houden van een ironische spiegel. Niet uit masochisme, maar omdat het ons scherp houdt

Toch jammer voor ons. Of eigenlijk niet. Voor je het weet heb je weer een nieuw stereotype journalistiek, met zijn eigen clichés (half onzin, half diepere waarheid). Ook de ironische website Africa is a Country biedt geen nieuw dogma, maar kritische beschouwingen, speurend naar al dan niet verborgen vooroordelen, racisme en politieke agenda’s. We houden daarvan, niet uit masochisme, maar zo blijven we scherp. Dus besteden we allemaal tijd aan Seada Nourhussens hartekreet, dank je!

Dit is wel erg een discussie onder vakzusters en –broeders, in Afrika en Nederland. Ik heb nu 300 woorden getikt, maar nog niets toegevoegd aan dit debat. Ik wil hier maar één van mijn stokpaardjes het strijdgewoel insturen: het pan-Afrikaanse ideaal.

In de jaren zeventig was Afrika een ideaal. Het was een toekomstvisie 

De dominante gedachte lijkt nu: Afrika bestaat niet. Alles is nationaal of particulier geworden. Maar in de jaren zeventig was Afrika een ideaal. Het was een toekomstvisie. Het was ook een geïdealiseerde wereld: hoe vaak komt ‘Africa’ niet voor in jazz-stukken van Amerikaanse musici? Als scholier werd ook ik aangetrokken door de spannende sociale, politieke en culturele revoluties op dat continent. Jonge Kenianen en Tanzanianen hadden zeker één ding gemeen: ze waren er trots op Afrikaan te zijn.

Die trots is vervaagd, verdwenen, kapotgemaakt of heeft een andere vorm gekregen; ik schreef er al eens over in een boek met de generaliserende titel De trots van Afrika
Ik houd nog steeds van dat pan-Afrikaanse ideaal, dat idee dat ongelijkheid, armoede, geweld, conflicten, verloedering, noem maar op, het best kunnen worden bestreden als de Afrikaanse naties hun grenzen overstijgen. Onderwijs, gezondheidszorg, natuur, cultuur, economische infrastructuur zouden gebaat zijn bij een verenigd Afrika; er was zelfs een plan voor een pan-Afrikaans leger of vredesmacht. Ja, het was een nogal alomvattend ideaal.

Afrikaans kunst mag geen Afrikaanse kunst meer heten

De aartsvaders van dat gedachtegoed, Nkrumah (Ghana) en Nyerere (Tanzania), hebben veel verkeerd gedaan in hun regeertijd en de Afrikaanse Unie komt niet in de buurt van dat ideaal, maar hun bespiegelingen over Afrikaanse eenheid verdienen een comeback. 
Afrikaanse kunst mag geen Afrikaanse kunst meer heten, Afrikaanse schrijvers noemen zich liever schrijvers. Dat is allemaal een vorm van bevrijding van opgeplakte stereotypen. Maar ik geloof niet dat ‘Afrika’ verdwijnt in de brij van de gemondialiseerde cultuur. Het pan-Afrikaanse levensgevoel herleeft juist online

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons