Verkracht en zwanger: lot van veel vluchtelingvrouwen

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Stel, je bent een meisje van 15 uit Syrië en je moet met je ouders, broer en zusjes vluchten. Je vriendje zie je nooit meer terug. In Jordanië kom je in een vluchtelingenkamp. Maandverband, als je dat al had, is hier niet. Maar je wordt wel elke maand ongesteld. Soms moet je alleen naar de wc lopen, in de nacht, in het donker. Op een nacht word je verkracht door een soldaat, die daar stond om de veiligheid in het kamp te bewaken. Een maand later blijk je zwanger te zijn…

Harde cijfers
Geen hygiëne, geen anticonceptie, geen bescherming tegen geweld: vrouwen en meisjes lopen in conflictgebieden extra gevaar om slachtoffer te worden van seksueel geweld, hiv-geïnfecteerd te worden, zwanger te raken of uitgehuwelijkt te worden. Uit cijfers van het begin december gepubliceerde jaarrapport van het Bevolkingsfonds van de VN (de UNFPA) blijkt dat ruim 100 miljoen mensen op dit moment humanitaire hulp nodig hebben door conflicten of natuurrampen.

Dit aantal is sinds de Tweede Wereldoorlog nog nooit zo hoog geweest. Ruim 25 miljoen daarvan zijn vrouw of jonge meisjes die extra veel risico lopen. De meeste vrouwen die tijdens de bevalling sterven door onvoldoende zorg, leven in crisisgebieden. En elke dag sterven 507 vrouwen en meisjes als gevolg van (kind)zwangerschap en seksueel geweld in landen waar crises zijn. De vijf landen waar de meeste vluchtelingen vandaan komen zijn Syrië, Afghanistan, Somalië, Soedan en Zuid-Soedan (UNHCR, 2014).

Noodklok
Seksuele en reproductieve rechten en gezondheid van vrouwen en meisjes in crisisgebieden krijgen nog véél te weinig aandacht. Dat is de kern van het recent gelanceerde rapport ‘Beschutting tegen de storm, een transformatieve agenda voor vrouwen en meisje in een crisis-gevoelige wereld’ van de UNFPA, het Bevolkingsfonds van de VN.

 

De UNFPA luidt de noodklok en pleit voor veel nauwere samenwerking tussen noodhulporganisaties en organisaties die zich bezighouden met ‘gendergerelateerd’ geweld (geweld als gevolg van de ongelijke machtsverhoudingen tussen de seksen) en seksuele gezondheidzorg voor meisjes en vrouwen. UNFPA roept alle landen en VN-instellingen op om meer oog te hebben voor deze kwetsbare groepen.

 

Rutgers, kenniscentrum over seksualiteit, organiseerde begin december de lancering van het rapport waarbij deskundigen ervoor pleitten meer aandacht te geven aan meisjes en vrouwen bij noodhulp. De inhoudelijke workshops leverden ‘lessen voor de toekomt’ op.

Breek de muur tussen humanitaire hulp en ontwikkelingshulp af
Arthur Erken, directeur UNFPA Communicatie en Partnerschappen pleit voor “meer geld, meer goede informatie en beschikbaarheid van anticonceptie en het vergroten van de weerbaarheid van vrouwen”. Maar het allerbelangrijkste vindt Erken dat de muur tussen noodhulp en ontwikkelingshulp verdwijnt. Seksuele rechten moeten volgens hem integraal onderdeel worden van de humanitaire hulp. Jelte van Wieren, hoofd Humanitaire Hulp en Wederopbouw van het ministerie van Buitenlandse Zaken: “Ik heb met eigen ogen gezien hoe weinig voorzieningen er zijn voor meisjes en vrouwen. Voor Nederland is dit rapport een kans om te laten zien dat we hier aandacht voor vragen, ook voor een precaire zaak als veilige abortus. Zeker nu we het eerste half jaar van 2016 voorzitter zijn van de Europese Commissie krijgen we hopelijk ook andere landen mee.”

Overhandiging rapport door Arthur Erken (UNFPA) aan Jelte van Wieren (MIn BZ) tijdens expert meeting van Rutgers. Foto: Ed Lonnee Overhandiging rapport door Arthur Erken (UNFPA) aan Jelte van Wieren (MIn BZ) tijdens expert meeting. Foto: Ed Lonnee voor Rutgers.

Drie  lessen over seksuele rechten en gezondheid van vluchtelingen:
1. Kijk wat hebben meisjes écht nodig hebben“Als meisjes meer informatie hebben en weten waar ze heen kunnen met vragen over menstruatie of zwangerschap, kan dit hun leven redden, zegt Monique van ’t Hek, directeur Plan Nederland. Experts zien veel mogelijkheden in gebruik van nieuwe technologie: voorlichting via apps, drones en social media zijn nieuwe manieren om meisjes op hun rechten te wijzen. Pas als vrouwen en meisjes zélf kunnen beslissen over hun lijf en seksualiteit, verbetert hun situatie.
 

2. Betrek ook gemeenschappen buiten het vluchtelingenkampDe sociale kracht van de samenleving is enorm waardevol als je seksuele rechten en gezondheid wilt stimuleren. Dit betekent voor hulpverleners een open sfeer creëren, taboes bespreekbaar maken maar tegelijk cultureel sensitief zijn, samen met lokale overheden en leiders binnen de gemeenschap. Jolien Veldwijk, programmacoördinator van Care, zegt dat vluchtelingen niet altijd in een vluchtelingenkamp leven maar ook in plaatsen daar vlak buiten. Hulpprogramma’s voor seksuele rechten en gezondheid moeten ook gericht zijn op de mensen die hier wonen.
 

3. Erken het gevoel van mislukte mannelijkheidNiet alleen vrouwen, maar mannen zijn óók slachtoffer zijn van geweld of economisch lijden. Rachel Ploem, adviseur SRGR en gender bij Rutgers, vertelt dat mannen in zware omstandigheden sneller geneigd zijn om gewelddadig gedrag te vertonen. Door een gevoel van falen (geen werk, inkomen, eigen huis etc.) hebben ze een gevoel van ‘mislukte mannelijkheid’. Geweld is een manier van daarmee omgaan, want het geeft macht en controle. Om deze negatieve spiraal te doorbreken, is het belangrijk te kijken naar de dieperliggende oorzaken van geweld en om daarbij het aspect van gender, man-vrouwverhoudingen, mee te nemen.

Gezondheidscentrum voor vrouwen, Jordanië Family health centre, Sweileh, Jordan. © UNFPA/Salah Malkawi Gezondheidscentrum voor vrouwen in Jordanië.  Foto © UNFPA/Salah Malkawi

Seksueel geweld onder vluchteling onderzocht
OneWorld deed tijdens de bespreking van het het UNFPA-rapport verslag van het verhaal van Ines Keygnaert, onderzoeker aan de universiteit van Gent. Zij onderzocht het aantal gevallen en de factoren die seksueel geweld bepalen en sprak meer dan 1000 asielzoekers, vluchtelingen en ongeducumenteerde migranten in Europa en Marokko. “Seksueel geweld komt bij mannen vrijwel even vaak voor als bij vrouwen”, aldus Ines Keygnaert. Ook blijkt dat professionals zoals politieagenten en militairen, juist ingezet om de veiligheid te bewaken, zich schuldig maken aan ernstig seksueel geweld. Meervoudige verkrachtig en groepsverkrachtig werd ook veelvuldig gerapporteerd door de geïnterviewde vrouwen.

Professionals zoals politieagenten en militairen, juist ingezet om de veiligheid te bewaken, maken zich veelvuldig schuldig aan ernstig seksueel geweld

De citaten van vrouwen uit Keygnaerts onderzoek over wat ze gezien en meegemaakt hebben, zijn te gruwelijk om op te schrijven. Dochters die voor de ogen van hun moeder verkracht zijn, vrouwen die door meerdere mannen misbruikt worden, kinderen die ernstig mishandeld worden, het komt allemaal meer voor dan we dachten, aldus Keygnaerts. “Er is veel verborgen geweld. En het komt voor zowel onder laag- als hoogopgeleiden, en in 53% van de gevallen zijn de slachtoffers onder de 30 jaar”.

De Europese Unie sluit haar ogen
In de zogenaamde ‘no men’s land’-gebieden (grensgebieden, zoals bijvoorbeeld tussen Marokko en Spanje, of bij de Griekse grens) blijken het naleven van mensenrechten en juridische bescherming van slachtoffers heel ver weg en wordt hun schreeuw om hulp niet gehoord. Keygnaert vraagt zich af: “Bekommeren we ons eigenlijk wel echt om vluchtelingen? De Europese Unie sluit haar ogen.” Keygnaerts pleit voor het grondig herzien van onze migratiepolitiek en de medische en psychosociale zorg voor vluchtelingen. “Je hebt gezonde mensen nodig om een gezonde samenleving te bouwen. Daar zijn we allemaal verantwoordelijk voor.”

Lees hier het rapport van de UNFPA.
Voor meer verdieping: www.rutgers.nl

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons