Op een vroege vrijdagochtend in de stromende regen, reis ik af naar een middelbare school in een klein dorp in Ethiopië, waar ik om de tafel zit met zes tienermeiden. Ik ga daarheen omdat ik wil weten waar deze jongeren zich mee bezig houden in hun dagelijkse leven, wat voor vragen zij hebben omtrent hun seksuele ontwikkeling, en in hoeverre de seksuele voorlichting op school daarbij aansluit.
Terwijl de regen hard op de golfplaten daken tikt, vertellen de jongedames mij met zachte stem dat ze eigenlijk wel meer willen weten over “voorhuwelijkse seks”. Waarom voorhuwelijkse seks? Tot nu toe hebben ze vooral gehoord dat seks iets is voor als je getrouwd bent, maar, zo geven ze toe, daarmee voelen ze zich niet echt serieus genomen. Anna legt uit: “Ik heb al een tijd lang een vriendje, begrijp je”.
Het ‘hoe en wat’ vaak overgeslagen
Docenten zien het gebeuren in hun programma voor seksuele voorlichting. Zodra het over seks gaat, worden de jongeren enthousiast: “opeens zie je ze meedoen in de les, vooral de jongens, die willen elk detail weten”, vertelt docent Desta. Maar ondanks het enthousiasme van de leerlingen, blijkt toch dat menig docent het hoofdstuk ‘hoe en wat’ overslaat. Slechts de feitelijke informatie over preventie en de risico’s van seks komen aan bod.
Dit lijkt vooral een mechanisme te zijn waarmee ze het praten over taboes en mogelijke beschuldigingen dat ze jongeren aanmoedigen tot seks kunnen vermijden. Maar jongeren willen juist weten over liefde en relaties, over of ze nou wel of niet mijn vriendinnetje is, over hoe ze kunnen bepalen of ze klaar zijn voor seks en hoe ze het veilig kunnen doen. In hoeverre krijgen ze echter antwoord op deze persoonlijke en relationele vragen?
Schaamte en dillemma’s
Het vergt veel van een docent om aanspreekpunt te zijn over een taboe onderwerp als seksualiteit. Dit gaat gepaard met schaamte en dilemma’s over wat je leerlingen meegeeft. Open discussies in de klas en reflectie op wat je eigen waarden zijn over sensitieve onderwerpen zoals “voorhuwelijkse seks”, zouden echter een stap in de goede richting zijn. Het moedigt leerlingen aan om na te denken en hun mening te laten vormen over waar zij staan in hun vragen over sociale en relationele aspecten die bij seksualiteit komen kijken.
Maar dit geldt wellicht ook voor docenten zelf – zij hebben ook een prikkel nodig om het aan te durven huidige taboes te doorbreken en wél dialoog aan te gaan hierover, want vanzelfsprekend is praten over seks zeker niet. Zonder een docent die het aandurft om leerlingen aan te moedigen tot reflectie die verder gaat dan alleen het reproduceren van feitelijke kennis en risico’s van seks, zullen leerlingen deze vragen alleen niet hardop stellen.
Terwijl dat nou juist de vragen zijn, waar leerlingen echt antwoord op willen hebben.
–Marielle le Mat schreef haar afstudeerscriptie over seksueel geweld op scholen in Ethiopië. Momenteel is zij verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, en doet zij een vervolgonderzoek naar de implementatie van seksuele voorlichting en de belevingswereld van jongeren.
