Ineens staan windmolens op zee op de voorpagina’s van zo goed als alle kranten. De Tweede Kamer wil een debat over de zin en onzin van windmolens en politici kibbelen over de vraag of Nederland meer moet doen om de overgang naar duurzame energie te versnellen. Ondertussen zijn milieuorganisaties boos dat de afspraken in het zogeheten Energieakkoord niet gehaald dreigen te worden. Wat is er aan de hand?
Het Energieakkoord
September 2013 sloten ruim veertig organisaties – waaronder de overheid, werkgevers, vakbeweging, natuur- en milieuorganisaties en financiële instellingen – het Energieakkoord voor duurzame groei. Dit gebeurde onder auspiciën van de Sociaal Economische Raad, een echt polderakkoord dus. Ook het kabinet dient zich te houden aan deze afspraken.
De belangrijkste afspraken
- Een besparing van het energieverbruik met gemiddeld 1,5 procent per jaar
- 100 petajoule aan energiebesparing van Nederland in 2020 (een petajoule is een maat voor energie en komt overeen met wat vijftienduizend huishoudens per jaar aan gas en energie verbruiken).
- Een toename van het aandeel van hernieuwbare energieopwekking (nu ruim 4 procent) naar 14 procent in 2020 en een verdere stijging van dit aandeel naar 16 procent in 2023.
Deze doelen zijn cruciaal om aan eisen van de Europese Unie te voldoen. Nederland produceert nu 4,5 procent van zijn energie op duurzame wijze, en is daarmee een van de slechtst presterende landen in Europa.
Wat is er aan de hand?
Nederland wil meer schone energie. Vorig jaar sloten 40 maatschappelijke organisaties met de overheid het zogeheten Energieakkoord (zie kader). De belangrijkste afspraak is dat Nederland in 2020 14 procent duurzame energie opwekt. Windmolens op zee zijn daarbij een belangrijke pijler. Niets nieuws dus, maar vorige en deze week kwamen meerdere ontwikkelingen samen.
I. Het kabinet heeft een besluit genomen over windmolens op zee
Minister Henk Kamp (Economische Zaken, VVD) en minister Melanie Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu, VVD) presenteerden vorige week hun langverwachte masterplan over de windmolens op zee. Essentie: geen confetti van kleine windmolenparken op de Noordzee, maar drie grote windmolenparken.
Dit plan oogstte zowel lof als weerstand. Lof omdat er nu helderheid is over wat het kabinet wil met de windmolens op zee. Weerstand omdat negen bestaande vergunningen voor het bouwen van windmolenparken op zee werden vernietigd. De bouwers van deze parken, waaronder energieleverancier Eneco, zijn boos omdat zij hun investeringen kwijt zijn. De minister biedt financiële compensatie, maar het lijkt waarschijnlijk dat de ontwikkelaars van de windparken daar geen genoegen mee nemen. Dit is slecht voor het investeringsklimaat in Nederland: buitenlandse investeerders, cruciaal voor het bouwen van de grote en dure windparken, zouden Nederland kunnen mijden omdat de overheid in die winderige lage landen voor de zoveelste keer van mening verandert.
II De Nederlandse Energieverkenning 2014 wordt gepresenteerd
Enkele gezaghebbende instituten, waaronder het (ECN) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), presenteerden dinsdag de Nationale Energieverkenning 2014. Belangrijkste boodschap: de doelen uit het Energieakkoord (zie kader) zijn onhaalbaar.
Als Nederland alles uit de kast haalt, is 12,4 procent hernieuwbare energie in 2020 het hoogst haalbare – beduidend minder dan de 14 procent die in het Energieakkoord is overeengekomen. Volgens het rapport is het realistischer om uit te gaan van 10,6 procent.
Van de energiebesparingen komt ook al weinig terecht. Het rapport denkt niet dat er in 2020 100 petajoule bespaard wordt (een afspraak van het Energieakkoord), maar tussen de 19 en 61 petajoule (een petajoule is een maat voor energie en komt overeen met wat vijftienduizend huishoudens per jaar aan gas en energie verbruiken).
Zie ook de uitgebreidere bespreking van onze zusterorganisatie OneWorld Research.
III. CPB: ‘Windmolenparken op zee helpen het milieu niet’
Zondagavond meldde het NOS Journaal dat windmolenparken op zee de maatschappij maar liefst 5 miljard euro kosten. Het verwijst daarbij naar een rapport dat in opdracht van het ministerie van Economische Zaken is opgesteld. Als alle voor- en nadelen bij elkaar worden opgeteld, kost wind op zee de maatschappij 5 miljard euro.
Bovendien voerde het NOS Journaal een onderzoeker op van het Centraal Planbureau die stelde dat windmolenparken helemaal niet bijdragen aan minder CO2-uitstoot. “Hoeveel windmolens je hier ook neerzet, het heeft geen effect op de CO2-uitstoot”, zegt onderzoekster Annemiek Verrips van het CPB.
Dit komt door de Europese handel in emissierechten. Energiebedrijven hebben rechten om bepaalde hoeveelheden CO2 uit te stoten en deze kunnen zij onderling verkopen. Als Nederland meer windenergie produceert, zo redeneerde het CPB, kunnen andere landen meer fossiele brandstoffen verstoken omdat de maximale Europese CO2-uitsoot vastligt. Een dodelijke conclusie voor de windmolens op zee.
Er kwam direct kritiek op de redenering van het CPB. Bijvoorbeeld van minister Kamp van Economische Zaken: “Iedereen snapt dat als wij op dit moment fossiele energie gebruiken en er geen capaciteit is om op een duurzame manier energie op te wekken, dat je dan in de toekomst alleen maar door kan gaan op het pad van fossiele energie.”
Andere critici wijzen erop dat niet de windmolens, maar het Europese stelsel van emissierechten het probleem vormen. Er zijn te veel emissierechten in omloop die ook nog eens veel te goedkoop zijn. Het aantal emissierechten ligt vast: meer windenergie betekent dat er emissierechten vrijkomen om CO2 uit te stoten. De oplossing is om de totale hoeveelheid emissierechten sneller te laten dalen, zodat het uitstoten van CO2 duurder wordt en schone energiebronnen, zoals windenergie, goedkoper.
En wat vinden ze daarvan in Den Haag?
De discussie leidt tot politieke spanningen in Den Haag. Diederik Samsom van de PvdA wil dat Nederland nu al meer gaat doen om te zorgen dat het Energieakkoord gered wordt. Coalitiegenoot VVD wil daar niets van weten: in het Energieakkoord was juist afgesproken dat pas in 2016 gekeken zou worden of er meer moest gebeuren om de afspraken waar te maken.
Vergeet de politieke context niet. Samson staat onder druk van partijgenoten omdat, onder andere, de signatuur van zijn PvdA te weinig zichtbaar zou zijn in het kabinetsbeleid. En oud-Greenpeacevoorman Samson moet zich wel roeren over duurzame energie. Voor de VVD staat er ook wat op het spel. De provinciale verkiezingen naderen, en liberalen zijn traditiegetrouw sterk in de kuststreek. Laat nu juist daar veel mensen wonen die zich zorgen maken over hun vrije uitzicht op de kim dat ontsierd zou worden door windmolens op zee.
Waarschijnlijk debatteert de Tweede Kamer volgende week over de problemen rond het Energieakkoord en de zin en onzin van windmolens op zee. Wordt vervolgd.
