Deze kauwgomboer legt uit waarom hij hoeder is van het regenwoud

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

In het regenwoud van het Mexicaanse Yucatan winnen Mayaboeren op traditionele én duurzame wijze de grondstof waarmee ze biologisch afbreekbare kauwgom maken. Maar de Mexicaanse overheid dwarsboomt de kauwgomboeren. Illegale houtkap dreigt. 

Met een kapmes slaat kauwgomboer Isaïas Ku Marin zigzag-sneden in de grijze bast. Van zo’n vijftien meter hoog tot vlakbij de grond. Langs de kerven van de boom druppelt even later het sap omlaag, waarna iemand het opvangt in soort zak. In de hitte van het regenwoud parelt het zweet in bijna gelijk tempo langs zijn gezicht. Ku Marin heeft nog een paar bomen te gaan vandaag.

Leven van het bosVoor het merendeel van de 8.000 boerenfamilies in Yucatan is de kauwgomopbrengst de enige inkomstenbron. Omdat deze Maya's in hun levensonderhoud afhankelijk zijn het regenwoud, stellen ze zich op als hoeders van het bos. 

Zonder de kauwgomteelt, zou de houtindustrie het overnemen. En dat gaat gepaard met de kap van het regenwoud. Volgens de coöperatieve groothandel De Nieuwe Band die Chicza inkoopt bij de boeren wordt er nu 1.3 miljoen hectare FSC-regenwoud duurzaam beheerd en hebben de chicleros een inkomen dat zes keer zo hoog is dan voorheen.

 

Op nog geen tien meter van de druppelende boom staan imposante Mayaruïnes, deels bedekt door lianen en bladeren. Toeristen? Ik zie er niet één.

Op het Mexicaanse schiereiland Yucatán staan naar schatting ruim acht miljoen chicozapotebomen, waaruit het sap gewonnen wordt. De bomen kunnen zo'n 500 jaar oud worden. Van de kerven heeft de boom weinig te lijden. De sneden in de bast groeien dicht en Ku Marin komt pas over vier of vijf jaar weer langs. “Samen met het dorp beheren we 28.000 hectare bos. 

“We verhitten de vloeistof totdat het de juiste dikte krijgt’’, vertelt Ku Marin. “Daarna sturen we het in blokken naar de fabriek. Daar wordt het vermengd met natuurlijke smaakstoffen en tot kauwgomtabletten verwerkt en ingepakt.’’

Op een paar honderd meter van de Caribische Zee staat de fabriek van kauwgommerk Chicza in het stadje Chetumal. “De natuurlijke chicle (kauwgom in het Spaans, red.) is al eeuwenoud. Maya’s en Azteken kauwden het om hun tanden te reinigen. De gom schoont de mond door alle etensresten aan zich te plakken’’, vertelt directeur Manuel Aldrete van de coöperatie Chicza.

kauwgom, boer, yucatan, Chicza, mexico, biologisch

‘El oro blanco’
In Yucatán draagt chicle de bijnaam oro blanco (wit goud) omdat er tussen 1870 en 1960 vele duizenden tonnen van deze natuurlijke grondstof werden geëxporteerd naar de Verenigde Staten. In New York maakte Thomas Adams de ‘Mexicaanse gom’ razend populair. Via de VS kwam het ook in Europa terecht, want Canadese en Amerikaanse soldaten deelden deze natuurlijke kauwgom uit aan de feestende, bevrijde burgers in Europa, nadat in de Tweede Wereldoorlog de Duitse bezetter was verjaagd.

Maar aan de rage kwam een plots einde. Aldrete: “Dat stopte in de jaren zestig. Toen stapten fabrikanten in de VS over op veel goedkopere polymeren op basis van aardolie.’’ Zij vormen nog steeds de basis voor de huidige bubblegum. Maar aangezien die ‘moderne’ kauwgom synthetisch is, zijn kauwgomplakkaten op straat sindsdien een serieus probleem.

Biologisch afbreekbaar
Steden als Den Haag en Amsterdam betalen zich jaarlijks suf aan het verwijderen van kauwgomplakkaten van de straatstenen. “Alleen de Grote Marktstraat opschonen kost al 50.000 euro’’, weet woordvoerder Jan Jaap Eikelboom van de gemeente Den Haag. Chicza kun je in principe uitspugen op straat in die zin dat het biologisch afbreekbaar is. Maar het stukje weggooien in de prullenbak is veruit een betere gewoonte.

kauwgom, boer, yucatan, Chicza, mexico, biologisch

Kauwgomboer Ku Marin – één van de tweeduizend chicleros verbonden aan één van de 52 coöperaties op het Mexicaanse schiereiland – die de handen ineen sloeg voor een wedergeboorte van de Mexicaanse chicle. In de jaren negentig ging het oude staatsbedrijf failliet dat de ingevallen Mexicaanse productie controleerde. Daarna richtten de boeren een eigen coöperatie op. Aldrete mocht de markten zoeken. Japan en Korea hadden de traditionele chicle nooit gedag gezegd. En in Europa past het duurzame snoep goed bij kritische consumenten.

Per week verzamelt een chiclero zo’n veertig kilo grondstof, het tot blokken verharde sap. Dat levert hem zo’n 280 dollar op. Aldrete: ‘’Daarmee doen we het een stuk beter dat wat de oude staatsfabriek uitbetaalde.’’ Negentig procent van de inkomsten uit de verkoop van Chicza gaat naar de coöperatie. De andere tien procent is voor productie- en marketingkosten. De coöperatie, biologisch gecertificeert, verkoopt zonder tussenhandel de kauwgom aan zijn leveranciers.

Overheid werkt tegen
Maar niet alles binnen de kauwgomproductie verloopt even vlot. Het Mexicaanse ministerie van Milieu en Natuurlijke Hulpbronnen ligt sinds een klein jaar overhoop met enkele lokale gemeenschappen. Zoals die van het centraal gelegen stadje Xpujil. De exploitatievergunning is verlopen. En het ministerie weigert deze opnieuw af te geven en weigert vooralsnog alle menselijke landbouwactiviteiten in het woud.

De ambtenarenrealiteit botst met de successen van het duurzaam bosbeheer van de Mayaboeren

Ku Marin is van mening dat de mens af en toe moet ingrijpen in het bos. Volgens hem is houtkap nodig, om nieuwe aanwas te genereren en te voorkomen dat een aantal soorten bomen en planten gaat domineren. Nu de vergunning op zich laat wachten, dreigt illegale houtkap en veeteelt het regenwoud te vernietigen. Want dat brengt wel geld bij de boeren in het laatje. 

De ambtenarenrealiteit botst met de successen van het duurzaam bosbeheer van de Mayaboeren. Het drijft kauwgomboer Ku Marin tot wanhoop. Niet alleen omdat hij en zijn gezin de inkomsten hard nodig hebben. Ook omdat de volgende generatie weer van het bos moet leven. Voor hem de beweegreden om het bos verstandig te gebruiken. “Uiteraard, anders kan ik het mijn kinderen toch niet nalaten?’’

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons