Het dak op tegen ondervoeding

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Een bord rijst met een zwarte bonenbrij, feijão genaamd, en een stukje vlees: dit is het dagelijks menu van veel arme Brazilianen. Groente eet men nauwelijks in de Braziliaanse favela’s. Hoewel de bruine bonen ijzerrijk krachtvoer zijn, krijgen veel favelado’s amper vitamines binnen. Sterker nog, bewustzijn op het gebied van gezonde voeding is nagenoeg afwezig. Zo is het gebruikelijk om met een rol koekjes te ontbijten en met een zak chips te dineren. De hoofdmaaltijd van de dag is de lunch, bestaande uit rijst en bonen. Altijd. Iedere dag.

Chips
Edna Silveira, docente bij de Nederlandse NGO Estrela da Favela, een school in de beruchte favela Mangueira, ziet het ongezonde voedingspatroon dagelijks in haar school: “Als kinderen de klas binnenkomen, hebben ze vaak snoep of een zak chips mee. Die krijgen ze van hun ouders. Ze drinken hier trouwens nooit iets anders dan frisdrank”. Ze legt uit welke invloed de ongezonde voeding heeft op het leervermogen. “Ik merk dat kinderen zich niet goed kunnen concentreren en weinig onthouden. Dat komt door de suikers en cafeïne, sommigen drinken ook al koffie, want dat is goedkoop. Ze zijn heel hyper en kunnen bijna niet op hun stoel blijven zitten”.

[[{“fid”:”30868″,”view_mode”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:””,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“class”:”styles file-styles artikel_halve_breedte media-element file-file-styles-artikel-halve-breedte”,”id”:”styles-4-0″}}]]

Dit moet anders, vindt Rob Roggema, professor of design for urban agriculture. Hij ontwierp samen met zijn studenten een systeem voor zogeheten ‘FoodRoofs’. Omdat favela’s tegenwoordig vooral uit dicht op elkaar gebouwde, stenen huizen bestaan maar wel bijna allemaal een plat dak hebben, ontstond bij Roggema het idee om deze ruimtes beter te benutten. De daken doen nu vaak dienst als plek om de was te drogen, of voor een barbecuefeestje.

Het aanleggen van een FoodRoof kost eenmalig 1500 euro. Dat moet gesponsord worden. Daarna heeft de dakeigenaar er nauwelijks kosten aan, omdat het systeem zichzelf als het ware in stand houdt. De voedseldaken hebben een zogenoemde gesloten kringloop. Een FoodRoof heeft een vaste indeling: het bestaat uit een horizontaal en verticaal systeem van planten die groeien op waterbasis en kleikorrels. Hier verbouwen de favela-bewoners fruit, groenten en kruiden naar eigen keuze. Daarnaast krijgt ieder tuintje drie fishtanks voor de teelt van Tilapia. Het water uit deze tanks wordt via een eenvoudig systeem (op zonne-energie) rondgepompt, en komt zo weer bij de planten terecht. In de ontlasting van de vissen zitten nutriënten, die de planten voeden. Andersom worden de vissen gevoed door het afval van de planten en oud brood. Door dit duurzame systeem hebben favela-bewoners altijd gratis vis, groenten en fruit.

Discipline
Het klinkt ideaal. Toch is het de vraag hoe ‘duurzaam’ het project is als het op de verantwoordelijkheid van de dakeigenaren aankomt. Hoewel het systeem betrekkelijk weinig onderhoud vraagt, vereist het oogsten van het voedsel wel discipline. Of een favelado tijd, zin en genoeg kennis heeft om het onderhoud van de tuinen vol te houden, zal moeten blijken. Er is een risico dat de duur aangelegde tuin na een halfjaar ligt weg te pieteren. Bovendien kan het interessanter zijn voor de favelado’s om hun oogsten te verkopen. Tilapia is duur betaald in Rio de Janeiro. Maar dit dekt natuurlijk niet het doel: gezonder eten voor de dakeigenaar zelf.

Kinderen nemen hun oogsten mee naar school, waar ze samen met hun ouders leren koken met de verse producten.

Daarom wil Roggema samenwerken met lokale studenten die de FoodRoofs gaan begeleiden. Daarnaast gaat hij een samenwerking aan met het schooltje van Estrela da Favela. In hun wijk, Mangueira, gaan de studenten van Roggema het eerste grote pilotproject met meerdere voedseldaken aanleggen. Deze FoodRoofs komen op de daken van leerlingen van de school. Zo kunnen de docenten van Estrela da Favela erop toe blijven zien dat de FoodRoofs actief gebruikt worden. Kinderen nemen hun oogsten mee naar school, waar ze samen met hun ouders leren koken met de verse producten.

Samen koken
Zo vangt Roggema twee vliegen in een klap. Als er problemen ontstaan bij de FoodRoofs, kunnen de docenten van Estrela da Favela alarm slaan. Daarnaast worden de kinderen en hun ouders door samen te koken in de (nog aan te leggen) keuken van de school, begeleid in het veranderen van hun voedselpatroon. Dat is belangrijk, want bij de meeste favela-huishoudens heerst de instelling “wat de boer niet kent, dat eet hij niet”. Het is dus niet alleen onmacht om gezonder te eten, het is vaak ook onwil.

Tijd zal leren of de oplossing van Nederlandse aard beklijft in de Braziliaanse favela’s. Docente Silveira is hoopvol: “ouders zijn altijd blij met gratis eten, dat merken we al bij het uitdelen van de jaarlijkse kerstpakketten. Dan krijgen we ineens veel nieuwe aanmeldingen bij de school”. Ze hoopt ook verschil te kunnen zien in de toekomst: “Het zou natuurlijk helemaal geweldig zijn als de schoolprestaties van onze leerlingen straks ook verbeteren”.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons