Het Europese parlement wil het klonen van dieren volledig aan banden leggen. Niet alleen moeten levensmiddelen van klonen in de EU verboden worden, ook zou de import van producten als melk en vlees van het nageslacht van gekloonde dieren in de ban moeten. Dat staat in een rapport dat het parlement op 8 september met grote meerderheid aannam. Alleen de liberalen, waaronder D66 en VVD, stemden tegen.
Met het voorstel komt het parlement op ramkoers te liggen met de Europese Commissie. Die schoof eerder een wetsvoorstel naar voren waarin de nazaten van klonen juist worden uitgezonderd.
De EU importeert jaarlijks meer dan 300 duizend ton rundvlees, met name uit landen waar klonen is toegestaan zoals Brazilië en de VS. Omdat er geen registratie is, vrezen critici dat via deze weg kloonvlees op het Europese bord belandt. Het gaat dan om het vlees van de nazaten; de klonen zelf worden doorgaans gebruikt om mee te fokken. Klonen wordt door veehouders ingezet om dieren met ''gunstige'' eigenschappen, zoals hogere vleesproductie, genetisch te kopiëren (zie kader).
Wat is klonen?
Klonen is een techniek waarbij een genetisch identieke kopie van een organisme wordt gemaakt. De moderne manier van klonen werkt middels kerntransplantatie. Daarbij wordt de kern van een cel van de genetische moeder ingebracht in de eicel, die vervolgens wordt ingebracht in de baarmoeder van een draagmoeder. Al het erfelijk materiaal is zo afkomstig van één ouder.
Het staat Europese boeren bovendien vrij om voortplantingsmateriaal van klonen (zoals zaad en embryo's) naar de EU in te voeren. Het is iets waar het parlement als aanvulling op de kloonwetgeving van de Commissie nu ook een stokje voor wil steken, zo staat in het rapport.
''We wassen momenteel onze handen in onschuld'', sprak co-auteur van het rapport parlementslid Renate Sommers (conservatieven) in aanloop naar de stemming op 8 september in Straatsburg. ''We importeren voortplantingsmateriaal en laten zo anderen het vuile werk opknappen.'' Sommers spreekt van 'vuil werk' vanwege het dierenleed dat bij het kloonproces komt kijken. ''De techniek is nog niet volwassen'', stelde ze. ''Het sterftecijfer blijft zeer hoog en veel van de dieren die wel levend worden geboren sterven in de eerste weken. Dat gaat vaak gepaard met veel pijn.''
Dierenleed
Volgens EU-voedselautoriteit EFSA, die zich op verzoek van de Commissie herhaaldelijk boog over de veiligheid van klonen, wordt slechts 6 tot 15 procent van de gekloonde dieren levend geboren. Na geboorte treden daarnaast verdere complicaties op. Zo hebben klonen vaker 'moeite met ademhalen en lopen', worden 'vergrote interne organen' waargenomen, en zijn klonen 'meer vatbaar voor ziekte'. Een groot deel van de gekloonde dieren sterft door dergelijke afwijkingen. Het staat in een rapport van EFSA uit 2008. De techniek zou de afgelopen jaren vrijwel niet zijn verbeterd.
Maar terwijl het parlement vindt dat door de nazaten uit te zonderen Europa de problemen over de schutting gooit, benadrukte commissaris Vytenis Andriukaitis (Volksgezondheid) dat bij het nageslacht van klonen geen problemen bestaan. ''Deze dieren worden verwekt middels normale voortplanting en daarom bestaan er geen zorgen over dierenwelzijn'', liet hij het parlement tijdens het debat op 8 september weten. Volgens Andriukaitis is het ook niet werkbaar om het nageslacht te registreren. ''Het zal een bureaucratisch systeem creëren dat onder haar eigen gewicht bezwijkt.''
EU-bevolking is tegen klonen
Europeanen staan zeer sceptisch tegenover klonen. Volgens een Eurobarometer-enquête uit 2008 ziet 61 procent van de Europeanen klonen als 'moreel verkeerd'. Daarbij is 58 procent van mening dat klonen nooit zou mogen worden toegepast bij voedselproductie. Interessant voor de huidige discussie: 83 procent vindt dat producten van de nazaten van klonen gelabeld moeten zijn. 77 procent vreest daarnaast dat het klonen van dieren mogelijk leidt tot het klonen van mensen.
Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks) vindt dat echter onzin. ''Het makkelijkste is natuurlijk om niks te registreren. Maar om te stellen dat het niet mogelijk is klopt niet. Het is een kwestie van in een systeem de gekloonde dieren bijhouden. Dat is wel degelijk te doen.''
TTIP
Volgens Eickhout heeft de Commissie met haar voorstel een opmerkelijke stap teruggezet. Eickhout memoreert hoe het parlement en de Raad van Ministers eerder al heel dicht bij een compromis zaten om producten van de nazaten van klonen op z'n minst te gaan labelen. ''Het parlement heeft toen aan de Commissie gevraagd met een voorstel te komen waarin dit was opgenomen. De Commissie heeft dat niet gedaan, en in plaats daarvan de discussie nu weer helemaal opengegooid.''
Waarom labeling van producten van nazaten niet in het voorstel terecht is gekomen? Weekblad Vrij Nederland berichtte eerder dat de Commissie dit wel degelijk intern zou hebben overwogen, maar dat het idee sneuvelde onder druk van TTIP, het vrijhandelsverdrag waar EU en VS momenteel over praten. Doel van TTIP is om regelgeving in Europa en Noord-Amerika op elkaar af te stemmen.
Eickhout: ''Het is moeilijk hard te maken, maar het lijkt er inderdaad op dat hier een TTIP-randje aanzit. Klonen is één van de onderwerpen die op de agenda staat, en in de VS wordt gewoon gekloond. De Amerikanen zien een Europees verbod als protectionisme; ze vinden het onzin.''
Een woordvoerder van de Europese Commissie laat echter weten dat over klonen niet wordt onderhandeld. Maar de Amerikanen wekken een heel andere suggestie. Zo sprak de Amerikaanse minister van Landbouw Tom Vilsack op 14 juni 2014 nog de hoop uit dat binnen de TTIP-gesprekken 'de taal van de wetenschap' leidend zal zijn als het gaat om het onderwerp klonen. Het is een weinig subtiele hint naar het Amerikaanse standpunt dat klonen een veilige technologie is.
Geheime brief
Waar de Obama-regering Europa op het vlak van klonen specifiek toe zou willen bewegen? Het antwoord op die vraag laat zich dankzij een recent openbaar gemaakte brief zeer goed raden.
''Het al reeds bestaande wettelijk kader [in de EU] is voldoende om voedselveiligheid te garanderen en consumenten te informeren'', schreef de Amerikaanse ambassadeur William Kennard aan de Commissie op 26 oktober 2012, een moment dat Brussel werkte aan de kloonwetgeving. ''Binnen dit wettelijk kader is klonen toegestaan in de EU, en is er een autorisatieprocedure voor voedsel van klonen voordat dit op markt wordt geplaatst.'' Interessant: in de brief roept de ambassadeur daarnaast met klem op om 'reproductief materiaal en de nazaten van klonen' ongereguleerd te laten.
De brief werd publiek door een beroep op de openbaarheid van bestuur door Friends of the Earth.
Of de aanbevelingen van het parlement in de wetgeving terecht zullen komen? Daarvoor is instemming van de Raad van Ministers nodig. Die zal zich de komende tijd bezinnen op een standpunt.
Nederland blijkt desgevraagd nog geen mening te hebben over het rapport van het Europarlement. ''Het kabinet steunt het verbod op klonen en levensmiddelen van klonen'', laat een woordvoerder van staatssecretaris Sharon Dijksma (Economische Zaken) weten. ''Het kabinet komt nog met een standpunt over de nakomelingen van klonen en de levensmiddelen van nakomelingen van klonen.''
