Op het Indonesische eilandje Batam is sprake van union busting zeggen betrokkenen: het moedwillig kapotmaken van de vakbond. Vijfhonderd van de 1900 werknemers van de fabriek begonnen een staking voor vakbondsvrijheid en tegen de gedwongen ontslagen. Onzin, zegt Philips, wij respecteren de vrijheid van vakvereniging, lees onze gedragscode er maar op na.
Deze timeline biedt een overzicht van de strubbelingen op Batam
Wie heeft er gelijk? Zit het bedrijf opgescheept met onredelijke werknemers die om niets moord en brand schreeuwen? Is het management van de Philipsfabriek in Indonesië de kwade genius achter deze onbehoorlijke praktijken? Of zet Philips internationaal achter de schermen druk op de ketel nu het bedrijf geld nodig heeft voor reorganisaties en past een mondige lokale vakbond daar niet bij? Een poging tot reconstructie en duiding.
Gerichte ontslagen?
Alle werknemers die in maart bij de oprichtingsvergadering van de nieuwe afdeling van de vakbond FSPMI aanwezig waren, werden kort daarop ontslagen. Werknemers die niet van Batam zelf maar van Kalimantan (Borneo) kwamen zijn gelijk naar huis teruggestuurd en konden zo hun ontslag niet aanvechten. Philips zegt dat de ontslagen niets met de vakbondsactiviteiten te maken hebben. Ook niet-vakbondsleden zijn weggestuurd en dat een deel van de ontslagenen terugging naar Kalimantan was toeval, zegt Philips.
Het overwerk ging door, contracten van anderen werden gewoon verlengd, en er worden zelfs weer nieuwe werknemers geworven
Verkooprecord
Volgens Philips was deze ontslagronde van 83 medewerkers, van wie ruim de helft bij de vakbond betrokken was, simpelweg een noodzakelijke kostenbesparende maatregel. Daar plaatst de lokale vakbond vraagtekens bij, want de Philipsfabriek op Batam, een vrijhandelszone vlakbij Singapore, had net een nieuw verkooprecord van 400 miljoen euro behaald.
De vakbond stelt dat Philips andere wegen had kunnen bewandelen om ontslagen te voorkomen. De Indonesische arbeidswetgeving verplicht daar ook toe. Alternatieven voor gedwongen ontslagen zijn bijvoorbeeld het beëindigen van overwerk, mensen die bijna pensioengerechtigd zijn alvast met pensioen sturen, aflopende contracten niet verlengen, en het verlagen van de salarissen van directie en management. Maar, het overwerk ging door, contracten van anderen werden gewoon verlengd, en er worden zelfs weer nieuwe werknemers geworven, zegt de vakbond.
Gedwarsboomd
FNV-bestuurder Ron van Baden, die door de vakbond FSPMI bij de zaak betrokken werd, reageerde eind juli in een artikel op de website van het GoodElectronics Network op de zaak. Hij stelt dat van toonaangevende bedrijven mag worden verwacht dat zij niet marchanderen met de rechten van hun medewerkers. Duidelijk is dat werknemers van Philips op Batam zich proberen te organiseren om hun belangen beter te kunnen behartigen en collectief te onderhandelen. Dat is hun goed recht. Signalen dat dit door het fabrieksmanagement wordt gedwarsboomd moet Philips serieus nemen, stelt Van Baden. Van Baden ziet in deze zaak bewijs dat Philips zich onder druk laat zetten door aandeelhouders nu er een grote reorganisatie zit aan te komen (splitsing in nieuwe divisies; de Lighting Solutions divisie zal uiteindelijk afgestoten worden). De kosten moeten omlaag en de verkoop en winstcijfers moeten omhoog. Het lijkt er op dat Philips op het moment enkel daarop stuurt, zegt Van Baden.
Van een onderneming die een voorbeeld wil zijn voor andere bedrijven in de sector mag je meer verwachten
Rechtszaak
Zestien van de ontslagen werknemers hebben hun ontslag aangevochten. De meest strijdbare vijf hebben hun zaak nu voorgelegd aan de lokale rechter. Hoe dat afloopt is nog onzeker. De zaken bij deze rechter worden volgens een deskundige meestal door bedrijven gewonnen. Van een onderneming die een voorbeeld wil zijn voor andere bedrijven in de sector mag je meer verwachten. Het respecteren van vrijheid van vakvereniging is meer dan een papieren gedragscode, het gaat er om het functioneren van een onafhankelijke vakbond ruimhartig te faciliteren. Maar het bedrijf laat het aankomen op een rechtszaak. Terwijl, zoals een van de FSPMI-vakbondsmensen verzuchtte, hoe moeilijk kan het zijn voor Philips om de paar mensen die hun ontslag aanvechten, te laten aanblijven?
Mondige werknemers
Deze zaak speelt bij een fabriek van Philips in Indonesië, maar is niet uniek. Ook andere elektronicaconcerns hebben moeite om de belangen van hun werknemers centraal te stellen. Soms uit onhandigheid of angst, maar vaak ook omdat mondige werknemers als een lastige kostenpost worden gezien.
In landen waar dan ook overheid en rechterlijke macht niet per se aan de kant van de gewone burger staan komen vakbonden en arbeidsrechten regelmatig in het nauw. Des te belangrijker dat Philips en andere elektronicabedrijven ook in tijden van reorganisaties de belangen van de werknemers hoog houden.
