“Orde op de tribune!” De griffier moet het meermaals door de rechtszaal schallen voordat het gejoel en geklap van het publiek wegsterft. Op deze maandagochtend heeft zich in de rechtbank van Hoofdmagistraat Demi-Ayaji in Ebute-Metta, een van de oudste wijken op het vasteland van Lagos, blijkbaar een flinke schare fans verzameld van de vijf zojuist vrijgelaten verdachten. Luidkeels uiten ze hun tevredenheid met het feit dat de aangeklaagden niet zullen worden vervolgd voor moord. Of in deze zaak het recht heeft gezegevierd, is echter de vraag.
De meeste moorden in Mushin halen de kranten niet meer. Het geweld in de Lagosiaanse volkswijk, bekend om haar grote markt, wordt routinematig toegeschreven aan bendes. Deze worden in Nigeria ‘cults’ genoemd, de resulterende doden worden beschreven alsof het dagelijkse kost is, waarbij de slachtoffers meestal naamloos blijven. Dat betekent niet dat de mensen in de wijk niet geshockeerd zijn, elke keer als er een schietpartij plaatsvindt. Of dat ze niet doodsbang zijn als hun buurt het toneel lijkt te zijn geworden van een bende-oorlog, zoals gebeurde in Adeyemi Street, waar de afgelopen paar jaar verschillende mensen werden neergeschoten.
Publiciteit
Andere moorden in Lagos trekken wel de aandacht van het grote publiek. Zoals die op de 26-jarige student Adeolu Otenaike, die op 21 maart dit jaar in zijn borst werd geschoten, op de avond dat hij de aanschaf van zijn nieuwe Honda vierde. De jongeman studeerde in het buitenland op de North American University—een feit dat verschillende krantenkoppen haalde. Een van de kranten ging zelfs zo ver door hem te beschrijven als student aan een Amerikaanse elite-school, ook al betreft het een privé-instituut in het naburige Benin dat niet door de overheid is geaccrediteerd. Zijn nieuwe auto haalde ook alle nieuwsverslagen. Otenaike zou zijn vermoord door de leden van een lokale bende.
Of het de publiciteit was die de moord op de jongeman aanwakkerde, of de groeiende onrust onder de bewoners van Mushin die de politie tot actie porde, is moeilijk te zeggen, maar een maand na Otenaike’s moord werden er vijf mannen gearresteerd van tussen de 24 en 34 jaar oud, dezelfde mannen die vanochtend in de rechtbank staan. Ze werden beschuldigd van samenzwering tot moord op drie punten: twee moorden in Mushins Adeyemi Street—een in november 2011 en een afgelopen februari—en de moord op Adeolu Otenaike in Jibowu, acht kilometer van Adeyemi Street vandaan.
Er waren verslaggevers aanwezig toen de vijf mannen door de Hoofdmagistraat in bewaring werden gesteld, en verscheidene kranten publiceerden naam en leeftijd van de verdachten. Ze zouden voor dertig dagen vastzitten, in afwachting van het advies van de Openbare Aanklager die beoordeelt of de politie genoeg bewijs had verzameld om een rechtszaak te openen.
Vragen
Als je vijf individuen beschuldigd van drie moorden op verschillende tijdstippen, heb je heel wat uit te leggen. Van wie was het wapen? Wie haalde de trekker over? Wie organiseerde de misdaad en hoe waren de vier anderen erbij betrokken? En in dit geval: wat is het verband tussen twee schietpartijen in Mushin en een in Jibowu, acht kilometer verderop?
Maar sinds de vijf de bak in draaiden, heeft de politie geen enkel bewijs geleverd dat hen in verband brengt met de moorden. Dertig dagen gingen voorbij, en toen drie maanden, en toen zes, en nog steeds had de politie de alibi’s van de verdachten niet onderzocht, ook al ontkenden ze stuk voor stuk aanwezig te zijn geweest op de plaats van de respectievelijke delicten. Eindelijk, na meer dan een half jaar, was de conclusie die de aanklager op papier zette dat geen van de vijf kon worden vervolgd en dat ze allemaal moesten worden vrijgelaten.
Straf zonder zitting
De traagheid waarmee de openbaar aanklager in Nigeria adviseert, verlengt vaak de detentie voor aanvang van het proces tot langer dan wettelijk is toegestaan, vooral als de politie niet van plan lijkt de zaak verder te onderzoeken Daardoor wordt voorlopige hechtenis een soort gevangenisstraf zonder rechtszaak. Hoofdmagistraat Demi-Ajayi klaagt geregeld over wat ze noemt “politie-agenten die de gewoonte hebben zaken naar de rechtbank te brengen en ze daar in de steek te laten”.
Twijfelachtig
Deze ochtend, op advies van de aanklager, laat de Ebute-Metta Hoofdmagistraat de vijf mannen gaan. Na zeven maanden in de gevangenis zijn ze eindelijk op vrije voeten. Begrijpelijk dat hun vrienden en familie in de rechtbank hun blijdschap tonen. Maar is er werkelijk iets om te juichen?
Stel dat de vijf verdachten onschuldig zijn. Dan stond hun leven zonder enige reden voor meer dan een half jaar stil. Daarenboven prijkten hun namen vet in de kranten, in verband met moord. En geen van de krantenlezers zal weten dat er uiteindelijk helemaal geen zaak tegen hen was: behalve OneWorld zijn er geen media aanwezig bij hun invrijheidstelling.
Wantrouwen
Stel dat ze schuldig zijn. Dan zullen ze terugkeren naar Mushin om daar straffeloos een gemeenschap te terroriseren, zo zelfs het laatste beetje vertrouwen verwoestend dat de bewoners nog hebbeen in het gerechtssysteem. De politie liet dan misschien haar tanden zien toen ze deze mannen arresteerde, maar door de zaak niet door te zetten, bevestigde ze alleen maar het wantrouwen dat veel Nigerianen koesteren jegens justitie.
Hoe dan ook, Mushin is er niets veiliger op geworden.
Volg Femke op Twitter: @femkevanzeijl
