Mijn huisbazin slaat op de onder haar linker arm geklemde trommel. Als ze zingt, klinkt haar stem als die van iemand van half haar leeftijd – de Yoruba vrouw is in de 80. ‘Iya Funke, ga niet weg o! Iya Funke, we zullen je missen o!’ Mijn moeder zit naast haar op de bank in mijn poppenhuis. Het is zaterdagochtend, mijn moeders laatste dag in Nigeria, en de aubade is aan haar gericht. Een moeder, ‘iya’ in het Yoruba, wordt vernoemd naar haar oudste kind. Iya Funke is mama’s eretitel. Ik zal haar vreselijk missen, maar moet bekennen dat ik ook opgelucht ben dat ze vertrekt.
De twee weken dat ze bij mij in Lagos was, waren geweldig. Wie ooit als toerist Nigeria wil aandoen, doet dat het best als een blanke oudere vrouw die ook nog eens iemands moeder is. Je zult als een koningin worden behandeld. Mijn moeder kreeg uitnodigingen waarvan ik niet eens hoef te dromen, ze werd aangekleed alsof ze een mannequin was en ging naar huis met zes prachtige Afrikaanse jurken in haar koffer, mijn vrienden kookten voor haar de beste Nigeriaans maaltijden, van cassavebrei tot pepersoep, waarbij ze speciaal voor haar rustig aan deden met de peper. Iedereen was zo lief voor haar. Ze vertrok uit Nigeria in de geruststellende wetenschap dat er heel veel goede mensen wonen in dit land.
Ook heb ik voor het eerst in Nigeria de toerist uitgehangen. We maakten een stedenreis naar Ibadan en Abeokuta, lagen een lome middag aan het zwembad van Koko Dome, gingen door Bere, het oude centrum van Ibadan waarvan ik vind dat het verdient gerenoveerd en op de wereldlijst voor cultureel erfgoed gezet te worden, en beklommen Olumo Rock in Abeokuta. Het was een heuse zomervakantie.
Ik heb me stilgehouden over haar bezoek aan Nigeria terwijl ze er was, en publiceer er pas over nu ze weer veilig terug is in mijn geboorteland. Het leek me onverstandig de aandacht te vestigen op twee blanke vrouwen die Lagos doorkruisten, zeker vlak voor de Kerst nu iedereen op zoek is naar geld voor de feestdagen. Want dat is de keerzijde van de medaille. Elk moment dat mijn moeder hier was, was ik in mijn hoofd bezig met hoe ik haar kon beschermen tegen de nare dingen die hier ook gebeuren.
Op een avond wandelden we door mijn straat om een koud pilsje te gaan drinken in een openluchtbarretje. Ik had me niet gerealiseerd dat mama haar handtas had meegenomen. Het ding hing over haar rechterschouder, zo voor het grijpen voor de motortaxi’s die langsbromden, dus ik versnelde mijn pas, ging rechts naast haar lopen en haakte in, zo haar rechterkant afschermend. Ik wilde haar niet bang maken door alle risico’s uit te tekenen, maar sommige dingen moest ik wel uitleggen. Alsjeblieft mama, maak niet lukraak foto’s vanuit de auto, zeker niet in de file. Neem je fototoestel niet mee naar de markt, hoe kleurrijk de plaatjes er ook zullen zijn. Wandel niet rond als een Europese voetganger die zijn voorrang claimt, want je zult worden overreden. En in hemelsnaam, negeer de politieagenten op de weg want een blik in hun ogen lijkt een uitnodiging te zijn om langs de kant te worden gezet voor ‘controle’ (heb ik door schade en schande geleerd).
Mijn moeder die nog nooit in Afrika was geweest over de vloer hebben, heeft me doen beseffen hoezeer ik de afgelopen tien jaar in Afrika eraan gewend ben geraakt voorzorgsmaatregelen te nemen voor mijn veiligheid. Het heeft me ook doen begrijpen hoe Nigerianen zich soms ten opzichte van mij voelen: misschien wel overbeschermend, omdat je trots bent op je land maar heel goed weet dat er van alles mis is en je de bezoeker daarvoor wilt behoeden.
Daarom was ik zo van streek toen de idioot van een taxichauffeur de passagierskant van mijn auto schampte op de een na laatste dag dat Iya Funke in Lagos was. Het deed me niets dat Wilma er weer een kras bij had, maar mijn moeder, die nooit aan het Lagosiaanse verkeer heeft kunnen wennen, huilde van schrik. Ik was furieus. Ik voelde me schuldig. Welke dochter brengt haar 66 jarige moeder in zo’n situatie? Ik ben niet eens uit de wagen gestapt om de taxichauffeur af te blaffen, zoals ik zou hebben gedaan ware ik alleen geweest, een file veroorzakend waarover de hele wijk zou napraten. In plaats daarvan bagatelliseerde ik het incident tegenover mama en reed verder, enkel eraan denkend hoe haar zo snel mogelijk veilig thuis te krijgen.
Het was de enige valse toon in haar fantastische twee weken vakantie in Lagos.
Ze is terug in Nederland, maar er is iets veranderd. Als ik haar nu bel en vertel dat ik bij mijn buren aanwip, weet ze over wie ik het heb. Ze kent de koopvrouw op de markt waar ik mijn tomaten haal – degene die me niet te veel rekent. En boven alles kent ze mijn geliefde vriendenkring die om me geeft en voor me klaar staat. Dat maakt het voor ons allebei makkelijker zo ver weg te zijn.
Volg Femke op Twitter: @femkevanzeijl
