Knobbelneus, een besmettelijke ziekte. Hoe kom je ervan af? Anke Tijtsma, directeur van Wemos, herleest ‘Koning van Katoren’ in deze tijd waarin gezondheid onder druk staat.
Laatst kreeg ik weer Jan Terlouws klassieker ‘Koning van Katoren’ in handen. In het verhaal gaat de jonge, onbevreesde Stach de uitdaging aan om zeven onuitvoerbaar geachte opdrachten uit te voeren om koning te worden van het land Katoren. Sinds de dood van de oude koning is het land een oligarchie geworden, bestuurd door een groep ministers die weinig oog voor de noden van de bewoners van Katoren hebben. Zoals hun behoefte aan een werkend gezondheidssysteem.
Katoren, zoals helaas veel landen in de echte wereld, faalt op alle punten
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie vraagt een goed functionerend gezondheidssysteem minimaal om voldoende goed geschoolde en gemotiveerde gezondheidswerkers en toegang tot medicijnen en technologieën. Deze twee bouwstenen worden ondersteund door voldoende financiering, werkende informatiesystemen, beschikbaarheid van zorgdiensten, goede planning en beleid. Katoren, zoals helaas veel landen in de echte wereld, faalt op alle punten.
Medicijnen tegen woekerprijzen
Dat wordt duidelijk als Stach door de ministers gestuurd wordt naar de verpauperde stad Afzette-Rije die geteisterd wordt door een mysterieuze ziekte, de knobbelneuzen. Als gevolg van een besmetting door muggen zwellen de neuzen van de stadsbewoners op tot bloemkool-, paddestoel- en andersvormige monsterlijke groeisels. Alleen een gesloten genootschap van mannen in zwarte capes, de Tara’s, kent het recept voor de genezende zalf, k-zalf in de volksmond. Zij verkopen de zalf tegen woekerprijzen aan de zieken. Zelfs de burgemeester ziet af van het aanschaffen van een piano om de werkzame k-zalf te kunnen bemachtigen voor zijn met de knobbelziekte besmette vrouw.
Stach gaat op onderzoek uit en komt erachter dat het geheime recept van de Tara's een bluf van de bovenste plank is. De k-zalf bestaat uit veengrond, azijn, bloem en weinig meer. Om het middel een nog exclusievere allure te geven, voegen de Tara's er verschillende kleurstoffen aan toe. Zo kunnen ze voor iedere vorm knobbelneus zogezegd een andere zalf verkopen. Stach legt het bedrog bloot en zorgt ervoor dat alle bewoners voortaan de zalf zelf kunnen maken. Het recept hebben ze.
De ontmanteling van het Tara-kartel is de eerste stap naar een werkend gezondheidssysteem
Met de ontmanteling van het Tara-kartel zet Stach ook meteen de eerste stap naar een werkend gezondheidssysteem in Afzette-Rije: alle mensen krijgen toegang tot medicijnen en gezondheidsdiensten. Zij hoeven niet meer hun heel vermogen weg te geven voor een potje zalf. Maar op de schaal van heel Katoren zijn we er nog niet, want Afzette-Rije is slechts één stad. De rest van het rijk moet nog volgen.
Verantwoordelijk voor goed gezondheidssysteem
Een parallel met onze wereld ligt voor de hand: het is niet genoeg als we in Nederland of Europa de zaken op orde hebben. Wij zijn even goed mede verantwoordelijk voor functionerende gezondheidssystemen in andere delen van de wereld. Wat hebben mensen in Katoren, Afrika of Europa eraan dat Afzette-Rije toegang heeft tot medicijnen als overige delen van de wereld ervan verstoken zijn? Ziekmakende muggen en bacteriën kunnen even goed opduiken in een stad als Rio de Janeiro, Ouagadougou of Amsterdam.
‘Koning van Katoren’ is een sprookje, en alleen in sprookjes is een gezondheidssysteem met slimmigheid te regelen. Maar sprookjes hebben een kern van waarheid. Stach slaagt in zijn missie en wordt koning. Om ook andere delen van Katoren te verzekeren van toegang tot gezondheid, ruilt Stach het ministerie van Ernst en Reinheid voor een ministerie van Volksgezondheid. Tot de eerste minister van Volksgezondheid benoemt hij niemand anders dan de wijze maar straatarme burgemeester van Afzette-Rije, de man die begreep dat de gezondheid van zijn vrouw belangrijker is dan het aanschaffen van een piano.
